Zijn eerste script schreef hij voor Thunder Island uit 1963, waarna meerdere schrijf- en acteerkredieten volgden. In vijf jaar tijd speelde hij in negen films en schreef hij mee aan verschillende projecten. Na zijn regiedebuut Drive, He Said liet hij het schrijven grotendeels achter zich.
Grotere rollen
Die ervaring gaf Nicholson later wel de vrijheid om personages inhoudelijk te verdiepen. In films als The Passenger, Heartburn en Reds speelde hij schrijvers, maar geen enkele rol werd zo legendarisch als Jack Torrance in Stanley Kubricks The Shining uit 1980.
De horrorfilm, gebaseerd op Stephen Kings roman, werd opgenomen met een budget van zo'n 19 miljoen dollar en groeide uit tot een klassieker. Nicholson speelt een schrijver met een verlammende writersblock die langzaam psychologisch ontspoort, een rol die perfect aansloot bij zijn intensiteit.
Intens moment
Opvallend genoeg schreef Nicholson zelf één cruciale scène: het moment waarop Jack Torrance woedend achter zijn typemachine zit. Hij baseerde die uitbarsting op zijn eigen emoties tijdens zijn scheiding van Sandra Knight. De druk van werk, gezin en creativiteit kwam daarin samen.
Nicholson vertelde dat hij Kubrick uitlegde hoe hij destijds compleet opgesloten zat in zijn hoofd. Zelfs stilte betekende voor hem schrijven, iets wat zijn huwelijk niet overleefde. Kubrick, bekend om zijn controle, zag de waarde ervan en nam de scène op in de film.
Authentieke scène
Hoewel de scheiding al in 1968 plaatsvond, gebruikte Nicholson die gevoelens meer dan tien jaar later opnieuw. Het resultaat is een van de meest beklemmende scènes uit de filmgeschiedenis. Die persoonlijke toevoeging maakt The Shining niet alleen angstaanjagend, maar ook pijnlijk menselijk.