Vier jaar geleden werd Margot Schaap na de middelbare school op haar achttiende ondanks haar leeftijd direct aangenomen door de Nederlandse Film Academie, op basis van drie korte filmpjes, wat foto's, één scenario en een video-installatie die nog niet eens af was. In 2008 studeerde ze af aan de Film Academie door de 24 minuten durende fictiefilm Gaandeweg te schrijven en regisseren. Op het Nederlands Film Festival won ze de Tuschinski Award voor de beste film van de Film Academie. Gaandeweg is naast vertoningen op het festival al eens uitgezonden op Nederland 2, en daardoor nog te bekijken op Uitzendinggemist.nl. Hier wordt de film kort besproken op FilmTotaal. Naar aanleiding van Gaandeweg sprak FilmTotaal de regisseuse in de Beijaard te Amsterdam. Het tweede deel van het interview (na het plaatje) is beter te begrijpen als je de film bekeken hebt.

Wat is het belangrijkste dat je op de Film Academie geleerd hebt?
Je leert heel goed om met een grote groep mensen te werken. Dat vond ik in het begin heel moeilijk. Voordat ik naar de Film Academie ging maakte ik filmpjes met vriendjes en vriendinnetjes, klein en veilig. Op de Film Academie moet je dan met een hele crew werken, en je leert dan echt goed samen te werken met mensen van allerlei richtingen.

Heb je een idee over wat voor soort films je wilt gaan maken?
Toen ik naar school kwam wilde ik heel graag absurdistische films maken, à la Alex van Warmerdam, maar nu ben ik veel meer op zoek naar realisme en een soort sferische film, en niet meer naar absurdisme en bizarre filmpjes.

Wil je altijd fictiefilms blijven maken?
Nou, toen ik naar de Film Academie ging wist ik heel zeker dat ik dat wilde doen, maar nu... ik hou ook wel erg van documentaires en zou er ook wel eens één willen maken, hoewel ik uiteindelijk het liefst wel fictie maak, wel met elementen van de documentaire.

Denk je dat zo'n opleiding als die van de Film Academie belangrijk is om goede films te maken?
Ik denk dat het niet nodig is, helemaal niet, maar voor mij was het wel nodig om te leren nadenken over film maken en bewuster te worden van wat ik ga vertellen, waarom en hoe. En je kan je natuurlijk ook ontwikkelen door met anderen samen te werken.

Hoe lang ben je bezig geweest met het maken van de film?
Wel ruim een jaar. Vlak voor de zomervakantie [2007] begonnen we met de eerste vage ideeën, en we zijn daarna eigenlijk het hele schooljaar ermee bezig geweest.

Waar haal jij je inspiratie vandaan?
Toch wel heel veel van de dingen die ik hoor of zie... als ik op een terrasje zit en hoor gesprekken tussen mensen of ik zie dat mensen iets doen... dat is altijd een beetje onverwacht en als ik iets zie schrijf ik dat op.

Als je een script schrijft, weet je dan ook al meteen hoe je het wil filmen?
Ik probeer van te voren alles al zo concreet mogelijk uit te schrijven. Bijvoorbeeld, als het meisje crème op haar handen smeert voor de spiegel, stond in het script al dat je wel kon zien wat ze deed, maar niet dat ze zichzelf zag.

Ligt de manier van film dan, eenmaal op de set, wat jou betreft al volledig vast, of is er ruimte voor improvisatie van de cast en voor bijvoorbeeld suggesties van de cameraman?
Ik zou heel graag veel willen improviseren, maar dat is erg moeilijk. Je moet aan heel veel dingen denken op de set en met heel mensen afspraken maken, dus moet je eigenlijk van te voren wel van alles vastleggen. Van te voren ben ik met de cameraman op de set geweest om te wat er mogelijk was, want als je eenmaal draait is er geen tijd om nog uit te zoeken hoe je shot eruit moet zien. Als ik goed kan overbrengen wat ik wil aan de mensen van de camera en het production design, en we zitten op één lijn, dan zullen zij wel altijd heel veel invloed hebben. Als ik erop kan vertrouwen dat ze weten wat ik bedoel, geef ik ze veel vrijheid. Er zitten uiteindelijk ook scènes in het script door gesprekken met en ideeën van hen.

En in hoeverre heeft de editor de ruimte?
Voor mij is alles wat we gedraaid hebben belangrijk. We hadden ook eerst een film van een uur, en ik zei tegen de editor: 'er kan niets uit.' Maar dan kwam hij met 'deze scène vertelt hetzelfde als deze scène, je moet kiezen' of 'we halen dit stuk er nu even uit, en dan kan het er volgende week weer in,' en dan na een week was ik het zelf vergeten, dus zo belangrijk was het dan niet.

Zit er veel van jezelf in de film?
Het is begonnen uit een persoonlijk idee. Op een gegeven moment kwam ik erachter dat ik het zo raar vind dat ik nu in Amsterdam woon, en mijn zusje en broer wonen op zichzelf, mijn ouders zijn uit elkaar... en als ik dan een familiefilmpje zie, denk ik: 'Jeetje, wat gek! En wat jammer dat dat zo is verdwenen.' Het was voor mij belangrijk om de sfeer die ik mij van vroeger kan herinneren, in de film te verwerken.

Heeft het beschikbare budget tot beperkingen geleid?
We wilden graag op positief film draaien, vanwege de kleuren en het hoge contrast, maar dat kon alleen bewerkt worden in Berlijn, en het vervoer daarvoor was te duur, dus hebben we uiteindelijk op negatief gedraaid, op 16 millimeter.

Wil je films in Nederland blijven maken?
Ja, in principe wel. Niet omdat ik per se in Nederland wil blijven, maar taaltechnisch lijkt het me heel moeilijk om in het buitenland te maken.

Heeft het begraven van de dode vogel in het begin nog een specifieke betekenis?
In de montage sneuvelde er heel veel kleine momenten. Er zat eerst een verhaallijntje in dat begon met dat de kinderen het vogeltje vonden, en dat er later telkens vogeltjes tegen de ramen vlogen. Maar dat is er allemaal uitgeknipt, het leidde teveel af. Ik had er ook niet een specifiek doel mee.

En het konijn, en zoals de personages met hem omgaan?
Kippie het konijn? Eerst was het een cavia, maar die maakte een heel irritant geluid. Kippie is niet heel symbolisch bedoeld, ik wilde gewoon allemaal beesten hebben rondlopen, net als bij mij thuis vroeger. Aan het einde, als Sophie hem op die stoel neerzet, is dat wel haar manier om afscheid te nemen. Ze durft niets te zeggen tegen de mensen waar ze gedag wil tegen zeggen, maar doet dat in het laatste shot door het konijn zo achter te laten, als een soort van veilige manier van gedag zeggen.

Heb jij voorbeelden of filmmakers waardoor je beïnvloed bent?
Ik hou heel erg van de gebroeders Dardenne, vooral door hun stijl en hoe ze doen voorkomen dat wat er gebeurt toevallig is en zij het als documentairemakers toevallig 'vangen', terwijl ze alles nauwkeurig hebben bedacht. Dat vind ik superknap. Daarom pik ik het dramatische ook, want als hun verhalen in een logline moet vertellen dan zijn ze opeens superdramatisch. Ze manipuleren niet. De Argentijnse Lucretia Martel vind ik ook erg goed, vooral La Ciénaga, zeker ook een invloed. En Hou Hsiao-hsien, Le voyage du ballon rouge en A Summer at Grandpa's, ook heel mooi.

Hoe voelt het om de Tuschinski Award te winnen en wat ga je met het prijzengeld doen?
Ik vind het echt heel leuk. Ik wist zelf wel dat ik deze film wilde maken, maar dat hoeft natuurlijk niet te betekenen dat anderen dat ook leuk vinden om naar te kijken. Ik vroeg me toch af of mensen wel zin hadden in iets dat meer over de magie van sfeer dan om een verhaal ging. Wat dat betreft was het ook wel goed dat de film niet langer dan 25 minuten mocht duren [een beperking van de financierende omroep], ik denk niet dat ik met een uur was weggekomen. Het geld gaat gedeeltelijk naar de afwerking van het project, en alle rekeningen die we nog moeten betalen. Wat er met de rest gaat gebeuren weet ik nog niet, maar research samen met een scenarist voor een volgende film lijkt me wel een goed doel.

Heb je nog (film)plannen voor de toekomst?
Ik ben samen met scenarist Bastiaan Kroeger aan het schrijven voor een One Night Stand, een project voor jonge filmmakers. Ons plan is één van de achttien die is uitgekozen voor ontwikkeling. Eind januari kiezen ze negen projecten uit die een film van 40 minuten worden. Die gaan op het NFF volgend jaar in première, en worden daarna door de NPS, VPRO of VARA uitgezonden. Ons project is nog niet helemaal concreet, maar het gaat over een meisje die in Amsterdam studeert en heet Lynn.[header]Margot Schaap is een jonge filmmaakster wiens Gaandeweg op het NFF draaide. FilmTotaal sprak haar o.a. over de Nederlandse Film Academie, haar creatieve proces en uiteraard over haar film.[/header]