Project X is waarschijnlijk puur bedoeld als onbesuisde feestfilm, zonder achterliggende boodschap. Maar wie verder kijkt dan het simpele verhaal ziet dat er vreemd genoeg meer drama dan komedie in zit. En dat kan toch niet de bedoeling zijn geweest.
De film gaat over drie sukkelige jongens die hun populariteit op school een upgrade willen geven door een groot tuinfeest te houden als vader en moeder van huis zijn. De opkomst is groter dan gedacht, het feest loopt zwaar uit de hand en het huis eindigt in een totale ravage. Maar het was wel het beste feest dat ooit gehouden is, zegt één van de jongens achteraf.
In deze recensie geen beschuldigend, moraliserend oordeel over het gedrag van de honderden feestende tieners. Zo wereldschokkend zijn zuipende, drugsgebruikende en rollebollende jongeren nou ook weer niet. Bovendien zijn dit soort taferelen al eerder en vele malen schokkender op film gezet, denk bijvoorbeeld aan de films van Larry Clark. Nee, het gaat hier om wat de film uiteindelijk overbrengt op de kijker. En dat kan twee kanten op.
De eerste manier is in Project X een nieuwe Risky Business te zien, maar dan nog losbandiger. Een als-de-kat-van-huis-is-verhaal over drie losers die in één nacht in helden veranderen. Zonder al te veel na te denken kan dat best vermakelijk zijn. Maar kijk iets verder en er ontstaan problemen. Het zero-to-hero-plot past namelijk helemaal niet in zon feestfilm. De kijker moet zich nu namelijk zien te vermaken met drie sukkels die uit wanhoop een feest geven en zichzelf uiteindelijk te gronde richten. Het is voor hen geen gewoon feest, maar een doel om meer respect op school te krijgen. Dat maakt de party, die uitmondt in pure anarchie, een stuk minder leuk om naar te kijken. Uiteindelijk wordt zelfs duidelijk dat hoofdpersoon Thomas door de schade voor de rest van zijn leven in de schulden zit en niet meer kan studeren. Veel aandacht wordt daar verder niet aan besteed. Die jongen heeft in één nacht zijn leven vergooid; hoe kun je dan nog blij zijn dat je zon feest hebt gegeven? Het klinkt flauw om een wilde, loszinnige feestfilm op deze manier te benaderen, maar de makers roepen de problemen zelf over zich af. Ze hebben zelf voor deze opzet gekozen en willens en wetens de keerzijde benadrukt. Daardoor krijgt Project X onbedoeld een dubbele bodem.
Een andere manier is Project X te zien als een film over de impact van groepsdruk onder tieners. Of zelfs als aanklacht tegen het Amerikaanse systeem, dat jongeren in bescherming wil nemen tegen alcohol en uitgaan (de legale leeftijd om te drinken is daar eenentwintig), maar ze daarmee ook stiekeme, ongecontroleerde situaties induwt. Zonder toezicht kan alles opeens en dat kan schadelijke, verstrekkende gevolgen hebben, zo bewijst het einde van de film. Het feit dat de drie jongens na afloop nog steeds trots zijn op hun feest is dan geen vrolijk einde, maar laat zien dat ze op hun leeftijd blijkbaar de situatie niet kunnen overzien. Het zou veiliger zijn om ze in bars en discotheken te laten feesten, lijkt dan de hoofdgedachte. Een best origineel en interessant standpunt.
Het spijtige is dat die tweede interpretatie - hoewel deze niet zo hersenloos wordt tegengesproken als de eerste - een stuk minder voor de hand ligt. Daarvoor had er meer focus op de gevolgen gelegd moeten worden, nu worden die alleen kort aangestipt en vaak nog gebagatelliseerd ook. Bovendien staat producent Todd Phillips niet bekend om films waarin maatschappelijke kwesties worden aangekaart, maar om luchtige komedies met feesten die uit de hand lopen, zoals The Hangover en Old School. Het ging bij Project X om partytieners, niet om een moraal. Toch eindigt de film in een lelijke spagaat. Misschien wilden de makers zich na al het tomeloze feestgedruis toch nog enigszins verantwoordelijk opstellen. Of ze wisten simpelweg niet hoe ze er anders een einde aan konden knopen.
Het zorgt er in ieder geval voor dat Project X een film is geworden die uiteindelijk precies onderuit haalt waar de makers zo van lijken te houden. Ze zagen lol en amusement in een feest dat uitmondt in totale chaos en anarchie, maar hun film laat domweg zien dat het zelfdestructief gedrag is waar jongeren tegen beschermd zouden moeten worden. Ze hebben het effect van hun eigen film niet begrepen. Net zoals de hoofdpersonages aan het eind (nog) niet begrijpen wat ze hebben aangericht. Onwetendheid op twee niveaus.
