Recensie

Frantz (2016)

Ingetogen en sterk gespeeld drama van François Ozon dat speelt in het door oorlog verscheurde Duitsland van 1919.

in Recensies
Leestijd: 3 min 36 sec
Regie: François Ozon | Cast: Paula Beer (Anna), Pierre Niney (Adrien), Marie Gruber (Magda), Ernst Stötzner (Hoffmeister), Johann von Bulow (Kreutz), Anton von Lucke (Frantz), e.a. | Speelduur: 113 minuten | Jaar: 2016

"Met mij kun je Frantz vergeten." De veel oudere en weinig aantrekkelijke dorpsgenoot Kreutz heeft de mooie, jonge oorlogsweduwe Anna net ten huwelijk gevraagd. Of eigenlijk: hij heeft haar schoonvader, bij wie Anna inwoont na de dood van haar verloofde, om haar hand gevraagd. En met deze woorden vraagt hij het haar zelf. Anna maakt zich los van zijn voorzichtig aftastende hand en loopt de kamer uit: "Ik wil Frantz niet vergeten."

In deze patriarchale samenleving waarin de mannen elkaar de hand van hun dochters vragen speelt de nieuwe film van de Franse regisseur François Ozon (8 Femmes, Dans la Maison). De wonden van de Eerste Wereldoorlog liggen nog open en de Duitsers proberen hun nederlaag onder ogen te komen. Het gevoel van nationalisme laait op in plattelandsgemeenten; alsmede de aversie tegen alles wat met Frankrijk van doen heeft.

En dan verschijnt daar plotseling een mysterieuze Parijse jongeman aan het graf van Frantz, dat Anna trouw elke dag bezoekt. Deze soldaat heeft iets op het hart en moet dat aan de ouders van Frantz en zijn verloofde kwijt. De plotselinge komst van de Fransman doet de gemoederen in het dorp hoog oplopen. Zijn verschijning zaait een hoop verwarring: bij het rouwende echtpaar, bij de eenzame jonge weduwe en niet in de laatste plaats bij de Fransman zelf.

Ozon baseerde zijn film op Broken Lullaby, de film uit 1932 van Ernst Lubitsch (The Shop Around the Corner, To Be or Not to Be), op zijn beurt een adaptatie van een toneelstuk van Maurice Rostand, van net na de Eerste Wereldoorlog. Waar de jonge Franse soldaat in Broken Lullaby verscheurd wordt door verdriet, besloot Ozon van zijn antagonist een groter mysterie te maken. Ook deze jongeman is getormenteerd, maar de oorsprong van zijn pijn en zijn beweegredenen zijn diffuser. Verdriet en obsessie lijkt hij moeilijk los van elkaar te kunnen zien. Dat maakt Adrien tot een ondoorgrondelijk personage; een die ook protagonist Anna diepte geeft. De komst van deze oorlogsvijand, in de hoedanigheid van een charmante, maar mysterieuze adonis, werkt als een katalysator voor haar gevoelens. Ook bij haar dreigen liefde, pijn en hoop door elkaar heen te gaan lopen.

Anna is een moedige vrouw die haar eigen keuzes maakt. Het is een sterke rol van de pas eenentwintigjarige Paula Beer. Pierre Niney, die gestalte gaf aan Yves Saint Laurent in de gelijknamige film uit 2014, geeft Adrien veel gelaagdheid mee. Ook het spel van Marie Gruber en Ernst Stötzner als Anna's schoonouders is ontroerend.
Zowel de aanblik van de film als de historische en morele context doet denken aan Das Weisse Band, de eveneens in zwart-wit gedraaide film van de Duitse cineast Michael Haneke. Een film die Ozon als studiemateriaal aan zijn cast meegaf. Maar anders dan bij Haneke schuilt het kwaad niet in de mens, maar in het leven zelf. Toch kan schoonmoeder Magda er niet genoeg op hameren dat Anna, ook al bracht het leven haar rouw, voor haar eigen geluk moet kiezen. Ozon verhaalt over thema's als liefde, verdriet en dood, maar weet deze grote gebaren geraffineerd op te dienen. Frantz gaat over illusie en desillusie. De structuur van de film, waarin Adriens geheim steeds meer ontrafeld lijkt te worden, is nauwgezet. Zowel narratief als kleurtechnisch gezien speelt de Franse regisseur met de verwachtingen van de kijker. Hoewel het schieten in zwart-wit aanvankelijk een budgettaire overweging was - het zwart-witte beeld verschafte meer historische authenticiteit aan de opnamelocaties dan dure aanpassingen op de set zouden doen - blijkt het een vondst. Hierdoor kon Ozon ervoor kiezen op gezette tijden scènes in kleur toe te voegen. Juist als je denkt dat in deze stemmige zwart-witfilm de melancholische flashbacks van kleur worden voorzien, zoals een paar keer gebeurt, is plots de traumatische oorlogsherinnering ook kleurrijk.

Mooi zijn ook de multi-interpretabele gesprekken tussen de personages. De woorden hebben voor elk van de personages een andere betekenis. Hieruit spreekt Ozons voorliefde voor manipulatie en verborgen agenda's en verlangens, zoals we in zijn gehele oeuvre tegenkomen. "Mijn enige echte wond is Frantz," bekent Adrien aan Anna. Of, Anna's schoonouders, die verwachtingsvol uit hun stoel opstaan: "Wees niet bang om ons gelukkig te maken."