Na Fargo, de eerste film waar de Coens een Oscar voor kregen, kwam The Big Lebowski, een film die in het begin noch bij critici noch bij het publiek erg in de smaak viel, maar die sindsdien een cultfavoriet is geworden. Nu komt, na het Oscarsucces van No Country For Old Man, Burn After Reading. Laten we er duidelijk over zijn: Burn After Reading is niet een nieuwe Lebowski. Die lat is te hoog. Wat Burn After Reading wél is, is een komedie zoals we die van de Coens mogen verwachten: onvoorspelbaar, met een scherp gevoel voor taal en met personages die je bij zullen blijven.
Linda Litzke bijvoorbeeld: een medewerkster van een fitnessclub die wanhopig op zoek is naar de financiering voor de plastische chirurgie die ze onontbeerlijk acht. Haar collega Chad Feldheimer is al helemaal zon Coencreatie: een oerdomme jongen die denkt dat hij slim is, een sportfanaat met een voorliefde voor het woord shit en een kans voor Brad Pitt om te laten zien wat hij kan. Verder is daar nog de ontslagen, alcoholische CIA-agent Osbourne Cox (die de voorkeur geeft aan een ander vierletterwoord en vele variaties daarop), zijn ijskoude vrouw, en de door seks geobsedeerde Harry Pfarrer, die met zon beetje alle vrouwelijke personages het bed deelt.
In principe is het plot simpel: Osbourne Cox raakt een kopie van zijn memoires kwijt. Linda en Chad zien het aan voor top secret shit en proberen er iets voor te krijgen - op welke manier dan ook. Maar natuurlijk gaat er van alles fout, worden de verwikkelingen steeds ingewikkelder en surrealistischer en heeft niemand - zelfs de CIA niet - door wat er nu eigenlijk gebeurt. Dit resulteert ook in de grappigste twee scènes van het geheel waarin een hoge pief van de CIA (gespeeld door de briljante J.K. Simmons), gebriefd wordt over wat er is gebeurd. Zijn vraag what have we learned? blijft onbeantwoord. Zelfs voor ons, als publiek dat alles van een zeker afstandje beziet (de film begint met een zoom vanuit de ruimte), is het niet precies duidelijk.
De Coens worden vaak misantropisch of zelfs nihilistisch genoemd, maar dat is te simplistisch. Burn After Reading wordt bevolkt door domme, egoïstische wezens, maar dat betekent niet dat er geen enkele affectie voor ze is. En al heeft de film geen duidelijke morele boodschap, het is wel een film waar morele kwesties ter sprake komen. Een film die misschien wat oppervlakkig lijkt, maar waar veel meer over te zeggen valt dan je zou denken. Je zou het zelfs een satire kunnen noemen.
Maar belangrijker dan diepere lagen en betekenissen is bij een komedie natuurlijk altijd: is hij grappig? Het antwoord is ja, maar wie de ene dijenkletser na de andere verwacht zal bedrogen uitkomen. Dit komt deels doordat de film vrij rechttoe rechtaan is gefilmd, maar vooral ook doordat de soundtrack duidelijke cues ontbeert. Maar het is wel een film waar je met een grote grijns naar zit te kijken en die genoeg redenen geeft om te gniffelen, of het nu om het taalgebruik is, om Harrys obsessie met vloeroppervlakken of om de rare kapsels die de Coens ook dit keer weer hun personages hebben aangemeten. En belangrijker: het zou heel goed kunnen dat dit een film is die elke keer dat je hem ziet grappiger wordt. Net als, inderdaad, The Big Lebowski.
