Achter elke sterke man staat een sterke vrouw en vaak is ze zelfs nog een stuk sterker. Dit geldt zeker voor Winnie Mandela, al is in de loop der jaren haar naam wel flink beschadigd door diverse strafrechtelijke processen. De als Winnie Madikizela geboren activiste kende haar echtgenoot Nelson nog maar amper toen hij bijna dertig jaar achter de tralies verdween, eerst op Robbeneiland en later in Kaapstad.
Strijdvaardig en vastberaden bleef Winnie de idealen van haar man en zijn African National Congress verdedigen. Ze stond aan het hoofd van de antiapartheidsbeweging. Ze was toen al omstreden en een luis in de pels van de autoriteiten, wat ertoe leidde dat Winnie meerdere malen onder toezicht gesteld en in de bak gegooid werd. Juist toen Nelson de vrijheid vond en de eerste zwarte president van Zuid-Afrika werd, ging het mis.
Enkele jaren ervoor had Winnie zich al de woede van een menigte op de hals gehaald door een minder vredelievende boodschap uit te dragen en de jaren negentig gingen voor haar gepaard met schandalen. Het stel ging in 1992 uit elkaar en tien jaar later werd ze zelfs schuldig bevonden aan fraude. De idealiste Winnie Mandela was verworden tot een onruststookster en in sommige lezingen zelfs een crimineel. Wat in haar vrijheidsstrijd voor gelijke rechten nog prima werkte om de gevestigde orde wakker te schudden pakte vele jaren later averechts voor haar uit.
De Nederlandse documentaire Winnie schetst een rommelig en vooral ongenuanceerd beeld van de bekendste vrouw van Zuid-Afrika. De maakster, Pascale Lamche, waagde zich al eerder aan de levensloop van Nelson Mandela, maar heeft bij deze officieuze opvolger moeite om de zaken goed te ordenen. Wellicht omdat de hoogbejaarde Winnie Mandela en haar dochter zelf aan het woord komen is het Lamche niet gelukt om een objectief portret neer te zetten.
De tweede helft van dit filmportret wordt gedomineerd door de vele schandalen waarin Winnie was beland. Maar door voorbij te gaan aan de ware impact van de gerechtelijke uitspraken neigt Lamche wel erg naar het Winnie-kamp. Dat de zaken toch wat anders lagen besef je pas als je de geschiedenisboekjes erop naslaat.
Hoe de vork ook in de steel moge zitten, wat je bij blijft van deze haastig opgezette en gemonteerde documentaire is dat Winnie Madikizela-Mandela vele vormen van vechtlust kent, maar dat ze deze niet altijd op de juiste wijze heeft kunnen inzetten. Hoe ze als mens, moeder en echtgenote was wordt dan ook niet helemaal duidelijk. Lamche schermt met het feit dat ze nu voor het eerste de hoofdpersoon zelf aan het woord laat over de periode waarin ze van haar voetstuk viel. En, zo belooft de maakster, dat zou weleens een geheel ander licht op de zaak kunnen werken. Bij dit laatste vallen vele kanttekeningen te plaatsen, want de recente historie wordt wel heel eenzijdig belicht.
Wat echter als een paal boven water staat is dat deze vrouw de moderne geschiedenis van een door verdeeldheid en rassenhaat Zuid-Afrika mede heeft bepaald. Het is dan ook een spijtige constatering dat alles wat ze heeft opgebouwd een smet heeft opgelopen. Maar voor hoe het zo ver heeft kunnen komen moet je verder kijken dan deze Nederlandse documentaire.
