Gagarine dankt zijn naam aan de gelijknamige wijk waar de film plaatsvindt, in een van de voorsteden van Parijs. Die is op zijn beurt weer vernoemd naar de Russische kosmonaut Joeri Gagarin, die in 1961 als eerste mens ooit de dampkring verliet. Hoofdpersoon Youri is een jonge zwarte tiener boordevol fantasie en werklust. Zodra hij hoort dat zijn flat tegen de vlakte moet, om plaats te maken voor luxere woningen, zet hij alles op alles om deze grijze plakken beton overeind te houden. Tevergeefs.
De realiteit wil namelijk anders, en al gauw is de hoopvolle Youri een van de weinige overgebleven bewoners in het leegstaande pand. En dan begint hij met het bouwen van iets wat de fantasie te boven gaat, want in zijn hoofd wil Youri eigenlijk niets liever dan zijn Russische bijna-naamgenoot eer aandoen. Intussen zien we ook vriendschap verzuren, liefde opbloeien en een sociale aanklacht tegen het zomaar vernietigen van een plek die - ondanks alle gebreken, toch - iemands thuis is.
Met Alseni Bathily hebben de regisseurs een uitstekend jong talent te pakken om de dromerige, intelligente en superhandige Youri vorm te geven. Op momenten teder, andere keren explosief en iemand die altijd de sympathie aan zijn kant weet te houden. Hij raakt gefascineerd door het Roma-meisje Diana, gespeeld door Lyna Koudri. Die kunnen we sinds kort ook voortdurend met scooterhelm op in The French Dispatch bewonderen. Niet voor niets; haar lach is betoverend, maar ook op dramatisch vlak weet ze van wanten.
Ook op visueel vlak weet dit stukje Franse arthouse een gevoelige snaar te raken. De kamer die Youri bouwt van achtergelaten materialen, in een deel van de flat waar de slopers niet meer komen, getuigt van een vindingrijkheid die iets magisch-realistisch heeft. En ook de verbinding zoeken tussen het slopen van een flatgebouw en het opstijgen van een raket is een prachtige vondst. Helaas is de lading van deze beeldspraak enigszins lastig te plaatsen. En daar hebben we ook een van de zwaktepunten van de film te pakken.
De beelden barsten van de notie: dit is betekenisvol! Wat er uiteindelijk aan diepgang uit valt te halen, steekt er een beetje schril bij af. De emotionele verbinding tussen de mooie beelden en de realiteit van Youri's situatie is vaak niet helemaal duidelijk. Het is zeer denkbaar dat de esthetiek voor veel filmkijkers genoeg biedt om dit als een prachtige film te ervaren, en daar is niets mis mee. Maar uiteindelijk neem je er nou ook weer niet heel veel van mee zodra je de zaal uitloopt.
Hoe indrukwekkend het ook is wat Joeri Gagarin deed, hij maakte slechts één baan om de aarde. Hij keerde heelhuids terug, maar stierf luttele jaren later op veel te jonge leeftijd. En voor een deel is dat een prima metafoor voor de reis waarop Gagarine je meeneemt. De sensatie is groot zolang je met je rug in de stoel wordt gedrukt door de heftigheid van deze film, en misschien even dezelfde gewichtloosheid ervaart als de hoofdpersoon. Al is het maar in je hoofd. Eenmaal thuis is de ervaring echter geen lang leven beschoren.
