Zelfs zo'n tachtig jaar na de Tweede Wereldoorlog zijn er nog onbekende verhalen waar je met je hoofd niet bij kunt. Stel je eens voor dat Duitse agenten je huis binnenvallen en een uitvoerige inventaris opmaken van al je spullen. Zelfs het kleinste theelepeltje wordt gedocumenteerd. Twee weken later dringt de bedoeling van deze actie tot je door wanneer je gezin op de trein naar een concentratiekamp wordt gezet.
Er is - terecht - veel aandacht voor de gruwelijkheden van de Tweede Wereldoorlog, maar minder voor de nasleep ervan. Over de wederopbouw is veel gedocumenteerd, maar niet zo bekend is dat de Joden die konden terugkeren niet klakkeloos in de maatschappij werden opgenomen. Bovendien kregen ze al snel te horen dat men hun verhalen wel kende; iedereen had per slot van rekening geleden.
Een belangrijk aspect van de positie van de Joodse Nederlanders is het lot van hun spullen. Niet alleen objecten van grote emotionele of financiële waarde, maar ook dagelijkse gebruiksvoorwerpen. Om te voorkomen dat de nazi's al hun spullen in beslag namen, vonden veel Joden Nederlanders bereid om hun spullen in bewaring te nemen. Het doel was ze na de oorlog weer terug te geven.
De emotionele documentaire Bewariërs vertelt drie verhalen over Joodse bezittingen, hun eigenaren en hun bewaarders. Ze worden omlijst met commentaren van conservatoren, historici en andere wetenschappers. De naam 'bewariërs' bevat de beladen term 'ariër', want niet alle Hollanders hadden het beste met de teruggekeerde Joden voor. Soms weigerden ze de spullen terug te geven. In veel andere gevallen kwamen de eigenaren nooit meer terug. Erfgenamen waren vaak moeilijk te vinden of men deed daar weinig moeite voor.
De documentaire van Sanne Kortooms en Timon Moll is rechtlijnig en feitelijk. Hij krijgt pas gevoel en emotie als de verhalen een gezicht krijgen. Bijvoorbeeld als in de Verenigde Staten de erfgenaam van een viool wordt gevonden. Of als foto's in beeld komen van de slachtoffers wier levensverhaal verteld wordt. De twee regisseurs vertellen zonder opsmuk een verhaal dat verteld moet worden.
De aanpak is enigszins fantasieloos, maar het is een prettig gegeven dat Moll na een loopbaan als soapie en als regisseur van De Meilandjes ook raad weet met het serieuzere werk. De regisseurs laten de achtergronden en feiten het verhaal vertellen. Doordat ze voortdurend switchen tussen de drie verhaallijnen en de commentaren van deskundigen ontstaat wel een rommelig geheel. Essentiële info en duidingen komen pas gaandeweg ter sprake, terwijl die beter in een introductie hadden gepast.
Verhalen over de oorlog kunnen er nooit genoeg zijn, vooral als het over onderbelichte elementen en omstandigheden gaat waar velen niet eens bij hebben stilgestaan. Bewariërs vervult een belangrijke educatieve functie en geeft diepte aan de complexe geschiedschrijving van de wederopbouw.
