Paradies: Glaube
Recensie

Paradies: Glaube (2012)

Pijnlijk en afstandelijk tweede deel uit Ulrich Seidls Paradies-trilogie over een diepgelovige vrouw die door haar gehandicapte man getreiterd en vernederd wordt.

in Recensies
Leestijd: 3 min 17 sec
Regie: Ulrich Seidl | Cast: Maria Hofstätter (Anna Maria), Nabil Saleh (Nabil), e.a. | Speelduur: 113 minuten | Jaar: 2012

Anna Maria is een toegewijd katholiek die met een Mariabeeld langs de deuren zeult om het woord van de heer te verkondigen. De deur wordt regelmatig in haar gezicht gesmeten, maar af en toe slaagt Anna Maria erin om haar boodschap uit te dragen. Haar gesprekspartners voelen zich eigenlijk net zo eenzaam of ontheemd als zijzelf. Thuis heeft de verpleegster zichzelf een streng regime opgelegd dat helemaal in het teken van haar geloof staat. Ze doet aan zelfkastijding, nodigt geloofsgenoten thuis uit om te bidden en zingt achter haar keyboardje religieuze liederen. Jaren geleden heeft haar verlamde islamitische echtgenoot Nabil Anna Maria verlaten. Op een dag staat hij weer bij haar op de stoep en is voornemens Anna Maria te confronteren met haar geloofswaanzin door een huiselijke oorlog te ontketenen.

De zus van de vrome Oostenrijkse Anna Maria is de goedgevulde en goedlachse Teresa, die in Kenia het sekstoerisme verkende in het eerste deel van Ulrich Seidls Paradies-trilogie. De twee zussen delen niet alleen een familieband maar ook de uitzichtloze zucht naar respectievelijk liefde en zingeving. Beiden gaan tot extremen om hun verlangens en gevoelens bevredigd te zien. Maria Anna zou het liefst heel Oostenrijk willen verlossen van de secularisatie en verengt haar blik met haar eigen moraal en levensinstelling. Haar mening hangt ze op aan de Bijbel. Als we haar weggelopen Egyptische man Nabil moeten geloven is ze niet altijd zo gelovig geweest. Naar het waarom van haar radicalisering laat Seidl ons voorzichtig gissen. Weliswaar is hij gehandicapt, Nabil is geestelijk superieur over Anna Maria.

Het middelste deel van het drieluik, dat zal worden afgesloten met het hoofdstuk Hoffnung waarin Teresa’s dochter tijdens een afslankkamp verliefd wordt op een oudere man, volgt de kenmerkende aanpak van Seidl. Wederom zien we statische shots en worden amateurs aan het werk gezet met veelal geïmproviseerde dialogen. Deze aanpak maken ook Glaube tot een gewaagde mix van afstandelijkheid, observaties, realisme en pijnlijke herkenbaarheid. Seidl velt hierbij geen oordeel, maar laat dit aan de omgeving van Anna Maria over en het publiek dat haar met ongeloof gadeslaat. Net als de kijker positie en stelling aan het innemen is doet Nabil zijn intrede. Dit genereert een nieuwe invalshoek op en brengt Anna Maria, die met haar rotsvaste geloof in God zo solide in het leven lijkt te staan, aan het wankelen. Het schuldgevoel aan de kant van de gelovige vrouw is hierbij een belangrijke factor.

Seidl roept een ongebruikelijke dynamiek op tussen de twee ex-geliefden. Deze wordt gekenmerkt door sadistische treiterpartijtjes, machtsspelletjes en onmiskenbare vernederingen. Anna Maria probeert zich hierbij nog wanhopiger vast te klampen aan haar geloof, maar moet hierbij de vertrouwde intimiteit van haar huiskamer opgeven. Seidl stelt zich hierbij op als de beul die de leeuw in de arena op de weerloze mens loslaat. Er ging in de media behoorlijk wat aandacht uit naar de scène waarin de streng gelovige vrouw zich bevredigt met een crucifix. Geïsoleerd beschouwd lijkt deze masturbatiescène een zucht naar sensatie. Binnen de context van het verhaal illustreert dit moment perfect de complete radeloosheid van Anna Maria en haar volledige overgave aan het geloof. Het past bovendien perfect in het straatje van Seidl die in zijn vorige producties en met name in zijn doorbraakfilm Hundstage al aantoonde de controverse niet te schuwen, maar dit nooit uit goedkoop effectbejag doet.

Glaube mist de warmte en komische noten van voorganger Liebe. Bovendien is dit tweede deel sterieler en afstandelijker, wat eigenlijk feilloos aansluit op de vrome levenswijze van Anna Maria. Het is haast niet voor te stellen dat de twee dames uit beide delen zussen van elkaar zijn. Wat de verhalen echter gemeen hebben, is naast de wanhoop van de twee vrouwen de dominante positie die mannen in hun leven innemen. Ze staan dan ook alleen in hun missie en dat is wellicht nog het meest tragische.