Het is ruim zestig jaar geleden dat Rosa Parks een heldhaftige daad stelde, waarvan we ons vandaag de dag afvragen waarom ze destijds überhaupt een punt moest maken. In 1955 vertikte Parks, die toen al actief was al burgerrechtenactiviste, het om nog langer een verschil te accepteren in het openbaar vervoer. Toen het deel van de bus dat voor de zwarte passagiers gereserveerd was, vol zat, nam ze plaats in het 'witte' gedeelte.
De daad van rebellie leidde tot een boete die Parks weigerde te betalen, een gevangenisstraf en vooral veel aandacht onder meer door toedoen van Martin Luther King. Je kunt je nog steeds niet voorstellen dat er op die manier onderscheid werd gemaakt tussen zwarte en blanke Amerikanen. Ook al behoren racisme en segregatie in deze expliciete vorm wellicht tot het verleden, de westerse maatschappij met de Amerikaanse in het bijzonder, worstelt nog steeds met het vraagstuk.
Als je het op de man of vrouw af vraagt, dan zul je waarschijnlijk nooit enige uiting van racisme horen, maar bij de Amerikanen is het al dan niet latent nog steeds volop aanwezig. Dat gaat van het kiezen van een burgerjury in een strafzaak tot het al dan niet gewelddadig aanhouden van een verdachte, waarbij de huidskleur een vermeende rol speelt.
Een bekende voorvechter van gelijke rechten was de in 1987 overleden Amerikaan James Baldwin. De schrijver leverde toneelstukken, essays en verhalen af die vaak racisme als onderwerp hadden. Een van zijn onafgemaakte scripts vormde de basis voor de documentaire I Am Not Your Negro, die het midden houdt tussen een geschiedenisschets van het racisme in de Verenigde Staten en een biografie over Baldwin.
Samuel L. Jackson praat ons langs de inspanningen van de burgerrechtenbewegingen uit de jaren zestig van de vorige eeuw om gelijkheid en dezelfde kansen voor alle Amerikanen te verwezenlijken (vandaag de dag nog steeds actief als Black Lives Matter). Uitgangspunt is niet alleen het erudiete voorkomen van Baldwin, maar ook zijn vriendschappen met vermoorde activisten als Martin Luther King, Malcolm X en Medgar Evers.
Filmmaker Raoul Peck tracht af te maken wat Baldwin begonnen was. Hij geeft ons een gedegen en grondige samenvatting van de zwarte beweging, maar verschaft ons teleurstellend weinig nieuwe inzichten. Hij verzuimt bovendien om de duidelijke link met het nu te leggen. Het houdt in zijn documentaire wel zo'n beetje op bij de brute arrestatie van Rodney King in 1991. Verbanden met recente tragedies als de schietpartij in Charleston worden niet gelegd.
Dit maakt deze intrigerende documentaire weliswaar niet compleet, maar nog steeds essentiële kijkkost, die vooral bij de Amerikanen zal aanslaan omdat James Baldwin daar simpelweg bekender is. De nadruk ligt dan ook het sterkst op de persoon van Baldwin die naast zwart ook homoseksueel was. Peck toont ons de sterkste momenten als hij Baldwin aan het woord laat en zijn persoonlijk strijd tegen onrecht laat zien.
Zoals hij in de slotwoorden verkondigt, heeft de hang naar macht het verschil tussen de menselijke rassen veroorzaakt. Dit is geenszins een verwijt, maar louter een constatering. De menselijke natuur om naar macht te streven, praat het onderdrukken van anderen echter niet goed. I Am Not Your Negro was genomineerd voor een Oscar voor beste avondvullende documentaire.
