Heeft de wereld nog een Inconvenient Truth nodig? De Tweede Kamerverkiezingen van deze week suggereren van wel. De klimaatcrisis speelde slechts een kleine rol in de debatten en de klimaatontkenners van Forum voor Democratie boekten zetelwinst. The White House Effect komt dus als geroepen, ook al fluistert deze de documentaire haar boodschap; de oude nieuwsbeelden spreken voor zich. Alle waarschuwingen zijn in de wind geslagen, totdat de gruwelstormen opstaken.
Wanneer begonnen die dekselse hete zomers eigenlijk toe te nemen? In de filmklassieker Household Saints uit 1993 filosoferen de personages er al over. Ze houden het - met een zekere knipoog - op het moment dat de atoombom viel. In werkelijkheid was de Bom meer het symbool voor de allesverterende, industriële supermacht die de mensheid vanaf de negentiende eeuw over planeet aarde ontvouwde.
The White House Effect begint tijdens de regeerperiode van Ronald Reagan. Eind jaren tachtig staat vicepresident George H.W. Bush in de startblokken om hem op te volgen. Bush beseft dondersgoed wat er speelt. Door de recordwarme zomer van 1988 domineert het broeikaseffect het nieuws en Bush doet het enige logische: hij stelt de milieudeskundige William Reilly aan om een plan van aanpak te bedenken. Al snel zien we autootjes op ethanol rijden, wat in elk geval uitstoot scheelt. Het motto van de Bush-regering: "It can be done."
Regisseurs Bonni Cohen, Pedro Kos en Jon Shenk maken voor hun documentaire enkel gebruik van openbare bronnen, voornamelijk piepende en krakende televisiebeelden. Dat geeft hun film een huiveringwekkende retrolook, omdat alle discussies nog zó van nu zijn. President Jimmy Carter pleitte bijvoorbeeld al in de jaren zeventig voor matiging en zonne-energie. Dat de nieuwsbeelden van decennia geleden nog altijd zo bekend aanvoelen geeft de documentaire een beangstigend effect. Er wordt al heel lang niets nieuws verteld door wetenschappers.
Waarom Reilly zich het vuur uit de schoenen liep voor voormalig oliebaron Bush blijft een raadsel, maar de wanhoop is op tal van momenten van zijn gezicht te scheppen. Ook op voor de Nederlandse kijker bekende plekken, trouwens, want in 1989 vond er een eerste klimaattop in Noordwijk plaats. Aan 'onze jongens' heeft het niet gelegen, want Amerikaanse nieuwszenders spreken over het "zeer progressieve voorstel" dat Ruud Lubbers en Ed Nijpels op tafel legden. Tevergeefs, uiteraard. Het is de eerste keer dat Reilly met de staart tussen de benen moet afdruipen, teruggefloten door conservatieve krachten binnen zijn eigen regering.
De verpersoonlijking van die mentaliteit is John H. Sununu, de invloedrijke stafchef van het Witte Huis. Hij regelt bijeenkomsten van klimaatsceptici en weet met zijn bulldog- en bulldozergedrag de milieuplannen van Bush tot een papieren werkelijkheid te reduceren. Gelukkig trappen de documentairemakers niet in de valkuil om Sununu als gemakkelijke boeman op te voeren. Niet zozeer omdat hij dat niet ís, maar simpelweg omdat het zonder hem vast een ander was geweest. De Amerikaanse verslaving aan fossiele brandstoffen is niet aan banden te leggen. De patiënt wil niet afkicken.
Ongeveer halverwege The White House Effect duikt een jonge senator uit Tennessee op om het brandje nog eens flink aan te wakkeren. Het leverde deze Al Gore uiteindelijk niet eens het presidentschap op. Een weg terug uit klimaatontkenning lijkt er voor de Verenigde Staten inmiddels niet meer te zijn. Het land keerde in zichzelf, precies zoals conservatieve Republikeinen wilden. We weten waar dat toe leidde. Vandaag de dag danst Donald Trump op de smeltende ijsberg. Voor hem zijn de verdorde gladiolen.
Het laatste woord van de documentaire is voor Reilly, de milieuactivist. Hij deed iets wat weinig progressievelingen aandurfden: de wereld van binnenuit pogen te veranderen. Het had een aansprekend voorbeeld kunnen worden, maar helaas: zijn tactiek van bemiddeling werkte niet. Oud en verweerd probeert Reilly nu de hoop erin te houden. Het is de hoop van het goede te hebben gedaan, zonder het goede te hebben bereikt. Ook in hopeloos zit het woordje hoop.
The White House Effect is te zien bij Netflix.
