Een documentaire. Zo wordt het genoemd. Een documentaire over het leven van de Indonesische Alima, die werk vindt in toenmalig Nederlands-Indië bij een Nederlandse familie als kindermeisje, als baboe. Nadat ze als jonge vrouw een tijdje met 'haar' gezin in Nederland heeft gewoond, maakt ze van dichtbij de jaren veertig op Java mee. Eerst de bezetting van de Japanners, vervolgens de onafhankelijkheidsstrijd van Indonesië. Regisseur Sandra Beerends heeft een film samengesteld uit honderden uren authentiek archiefmateriaal. Zwart-witbeelden die ze heeft voorzien van geluid. Niet alleen geluidseffecten, ook het verhaal van baboe Alima heeft ze onder de beelden gezet. Het blijkt alleen niet hét verhaal, het blijkt een verhaal.
Beerends heeft namelijk met deze film meer een algemeen verhaal willen vertellen van 'de baboe' dan van een specifieke baboe. Ze begeeft zich hiermee op het vlak van de docufictie, een genre van films die dermate veel fictieve elementen hebben dat ze niet meer met droge ogen documentaires genoemd kunnen worden. Waar de precieze grens hiervoor ligt en hoeveel verantwoordelijkheid je voor het in acht nemen van deze grens bij de filmmaker kunt neerleggen, kan voer zijn voor urenlange debatten. Het enige waar minstens zo vaak een loopje mee wordt genomen als met de waarheid, is de definitie van dit woord. Ieder heeft immers zijn eigen waarheid.
Toch is de brug die Beerends met deze film heeft geslagen tussen waarheid een fictie wel een gammele. Zo kan een kritische kijker zich afvragen waarom de notie dat het verhaal slechts gebaseerd is op 'getuigenissen van' pas voor het eerst wordt onthuld bij de aftiteling. Ook lijkt de nuance in de meningen van de aan het woord zijnde baboe tot in de hemel te reiken. Een groot probleem met nuance is echter dat er weinig ruimte overblijft voor een interessant personage of een spraakmakende visie. Haar genuanceerde blik op afkomst, geslacht en vrijheid doet vaak ronduit eenentwintigste-eeuws aan.
Nu hoeft met een moderne bril kritisch naar een authentiek verleden kijken niet problematisch te zijn, het vereist echter wel, zoals Arnon Grunberg onlangs in de Volkskrant betoogde, precisie. In dit geval blijkt die precisie alleen een wassen neus door het significante fictieve deel. Waar de stabiele ondergrond van deze prachtige archiefbeelden namelijk verandert in een ethisch hellend vlak is waar de film ook zijn kracht uit haalt: het is persoonlijk. De beelden van het kindermeisje, van het oppaskind: ze zijn allemaal uit een echt leven afkomstig en zo samengesteld dat de indruk dat we met een echt persoon van doen hebben ons ontegenzeggelijk wordt opgedrongen.
Zoals gezegd, dé waarheid bestaat niet, en zeker niet in de film. Het willen vinden van een enkele waarheid en dan eindelijk de wereld snappen is wat mensen al duizenden jaren bezighoudt en ongetwijfeld nog duizenden jaren na ons. Met de kennis van nu is een koloniaal verleden of een verleden van genderongelijkheid wellicht bevreemdend. Bevreemdend op eenzelfde manier als er over enkele eeuwen evengoed naar ons gekeken zal worden, als de generatie die door bleef vliegen terwijl de aarde opwarmde of die extra grote hamburgers bleef bestellen terwijl de halve wereldbevolking honger leed. Ze hebben alleen makkelijk praten, die mensen uit het jaar 2319, met hun waterstofmotoren en eindeloze voedselvoorraden.
Nuance is dan ook onontbeerlijk wanneer men naar het verleden kijkt, iets wat Beerends in Ze Noemen Me Baboe op prachtige wijze vertelt. Ze vertelt het alleen wel zelf. Door geen moeite te doen de indruk weg te nemen dat de gebruikte stem van een niet-bestaand persoon is, begeeft ze zich op een vervaarlijk hellend vlak. Ze lijkt nog net aan de goede kant van het acceptabele te blijven, maar veel scheelt het niet. Ze noemen het een documentaire, maar lang niet iedereen zal dat de waarheid vinden. Hun waarheid.
