in Recensies
Update:
Is Hayao Mayazaki een goddelijke kunstenaar? Of gewoon een exceptioneel getalenteerde workaholic die zelfs op hoge leeftijd niet kan stoppen? De boeiende documentaire Hayao Miyazaki and the Heron toont een oude man die wegvlucht voor de realiteit door fantasierijke werelden te creëren. In The Boy and the Heron, zijn tot nu toe laatste film, verwerkte Miyazaki zijn persoonlijke worstelingen met het pijnlijke echte leven.
Vrijwel alle hoofdpersonages zijn geïnspireerd op belangrijke mensen in zijn leven. Opvallende afwezigen zijn echter zijn vrouw en kinderen, net als in de documentaire zelf. De film volgt Miyazaki vanaf zijn pensioenaankondiging in 2013 tot de succesvolle release van The Boy and the Heron tien jaar later, maar toch blijven zij al die tijd buiten beeld.
Misschien vond regisseur Kaku Arakawa dat de moeizame relatie tussen Miyazaki en zijn zoon Goro al voldoende aan bod kwam in zijn eerdere documentaire 10 Years with Hayao Miyazaki, een van de inmiddels vier films die hij over de animatiegrootmeester maakte. Het bestaan van zijn vrouw Akemi ?ta wordt echter zo nadrukkelijk genegeerd dat het lijkt alsof Miyazaki alleen leeft.
Speculatie over hun huwelijk daargelaten, past dit bij het portret van Miyazaki als een man die leeft voor zijn werk en de woorden 'loslaten' en 'delegeren' niet tot zijn vocabulaire rekent. Toch krijgt animator Takeshi Honda de leiding over het animatieproces van The Boy and the Heron. Miyazaki levert de storyboards die dienen als blauwdruk voor de film, een proces dat jaren in beslag neemt. Gedreven door zijn perfectionisme bemoeit hij zich later natuurlijk alsnog met de animatie.
Het langdurig volgen van dit creatieve proces maakt Hayao Miyazaki and the Heron soms wat repetitief. Het is interessant om te zien hoe Miyazaki tot diep in de coronapandemie nog tekeningen in de prullenbak gooit, maar niet als dat telkens opnieuw gebeurt. Arakawa probeert het rustige leven en langdurige creatieve proces van een oude man te verlevendigen met snelle montage, maar die voelt soms iets te kunstmatig aan.
Om te laten zien hoe persoonlijk Miyazaki's films zijn, monteert Arakawa fragmenten uit vrijwel al zijn eerdere animaties door de documentaire. Soms werkt dat prachtig, zoals bij de opmerking dat steeds meer mensen om hem heen sterven, gevolgd door de scène uit Porco Rosso waarin gevallen piloten opstijgen boven de wolken. Op andere momenten werkt het eerder verwarrend en vragen de beelden om kennis van de oorspronkelijke context.
In 2013 kondigt Miyazaki voor de derde keer zijn pensioen aan. Zijn jongere collega's bij Studio Ghibli, de animatiestudio die hij samen met regisseur Isao Takahata en producent Toshio Suzuki oprichtte, zoeken elders hun weg. Drie jaar later begint hij toch weer aan een nieuwe film en vraagt Suzuki de financiering te regelen. Het is het begin van een moeizaam proces, waarin hij zich herhaaldelijk afvraagt of hij niet alsnog moet stoppen.
Na de dood van Takahata in 2018 zegt Miyazaki diens geest te voelen, die hem aanspoort zijn film te voltooien. Daardoor wordt The Boy and the Heron volgens hemzelf een film over het doorgeven van het creatieve stokje. Niet zoals vaak werd gedacht aan een jongere generatie, maar van Takahata aan de vijf jaar jongere Miyazaki. De vierentachtigjarige filmmaker is zelf de jongen uit de titel.
Hayao Miyazaki and the Heron toont hoe Miyazaki geconfronteerd wordt met ouderdom en het verlies van vele collega's, mentoren en vrienden in die periode. Hij verwerkt dit deels in zijn film, maar probeert tegelijkertijd ook de realiteit te ontvluchten door maar door te blijven werken, alsof hij aan het begin van zijn carrière staat. Althans, dat is de ietwat vreemde interpretatie van Miyazaki, Suzuki en Arakawa.
Inmiddels heeft hij voor de vierde keer zijn pensioen aangekondigd. Het is moeilijk voor te stellen dat hij nog een volledige film maakt, maar het is net zo lastig om hem nooit meer het potlood op te zien pakken. Voor animatiefilmfans zou een nieuw project een zegen zijn, voor zijn naasten misschien eerder een vloek.
