Nickel Boys werd dit jaar door de Academy genomineerd voor Beste Film en Beste Bewerkte Scenario. Het zijn terechte pluimen, want deze film is werkelijk iets aparts, in de goede zin van het woord. Het gelijknamige boek van Colson Whitehead had naar een veilig en beproefd recept verfilmd kunnen worden. In plaats daarvan heeft regisseur RaMell Ross de mogelijkheid te baat genomen om de kijker te trakteren op een bijzondere visuele vorm en een weldaad aan indrukken die lang bij zullen blijven.
Twee zwarte adolescenten raken bevriend raken op de penitentiaire Nickel Academy, waar wel het een en ander mis is (gebaseerd op een strafinrichting in Florida die echt heeft bestaan). In het eerste deel van Nickel Boys gaat Elwood Curtis, een begaafde leerling vol optimisme, op weg naar een technische school met gratis onderwijs voor kansarme jongeren. Dit wordt verteld via lange takes, die vanuit het eerste persoonsperspectief zijn opgenomen.
Zo ervaart de kijker heel direct hoe mensen met Elwood omgaan en wat zijn eigen handelingen zijn door de bewegingen van de camera. Als Elwood beschaamd is, gaat zijn blik omlaag en zien we zijn schoenen. Als het hem echt allemaal te veel wordt, dan gaat het beeld op zwart. De geluiden blijven, maar de ogen zijn gesloten. De camera is de acteur.
Naast de persoonlijke belevenissen zien we ook meer algemene beelden voorbij komen uit het tijdperk waarin de film speelt, de jaren zestig in Amerika. Soms zijn dit percepties en herinneringen van Elwood aan nieuwswaardige en voor hem zelf relevante gebeurtenissen, zoals de toespraken van Martin Luther King, films met Sydney Poitier of beeldmateriaal van de Apollo 8 ruimtemissie. Andere fragmenten tonen het dagelijks leven en de kleine dingen die Elwood uit zijn jeugd bij zijn gebleven. De losse flarden plaatsen zijn persoonlijke reis in een breder kader, zonder te botsen met de intimiteit van het eerste persoonsperspectief.
Als Elwood door een racistisch incident niet bij de technische school terecht komt, maar naar Nickel Academy wordt gebracht, zien we hem voor het eerst door de ogen van Hunter, een andere 'Nickel boy'. Vanaf nu wisselen we geregeld van perspectief tussen de twee adolescenten. Het systematisch racisme en de andere misstanden aan de Nickel Academy krijgen ook een belangrijke rol in het verhaal, maar dit gaat niet ten koste van de intieme sfeer en de details in de interacties tussen de personages.
Er is bijvoorbeeld een prachtige scène waarin Elwoods oma hem wil bezoeken, maar slechts op Hunter stuit op het instellingsterrein, omdat haar kleinzoon geen bezoek mag ontvangen. In een lange take nemen we via de zintuigen van Hunter waar hoe de vrouw verschillende emoties doormaakt en eindigt met een paar hartverwarmende knuffels. Je krijgt het gevoel dat je er zelf bij bent, dat Elwoods oma je persoonlijk aanspreekt en aanraakt. Het is de magie van cinema die de grens vervaagt tussen de kijker en het getoonde. Nickel Boys laat je het leven van een ander ervaren alsof het van jouzelf is.
Later in de film wordt er in tijdssprongen en vanuit een over de schouder perspectief nog een andere verhaallijn aan toegevoegd, die na de eeuwwisseling speelt. Het is het zwakste punt van Nickel Boys, want het haalt de kijker uit de heerlijke onderdompeling en bevat een twist die nog minder welkom is. Eigenlijk stapt de film daar buiten zijn kracht: het plot wordt ineens belangrijker dan de ervaringen en indrukken van de jongens.
Dit misstapje haalt deze fascinerende film echter niet onderuit. Alligators en sinaasappels in het zonnige Florida, een uitblinkende Hamish Linklater (nooit te beroerd om een fijne antagonist neer te zetten), een krachtige antiracisme boodschap, maar vooral de intimiteit van het eerste persoonsperspectief maken van Nickel Boys inderdaad een van de beste films van 2024. De Academy zag het in dit geval juist.
Nickel Boys is te zien bij Prime Video.
