in Recensies
Update:
Soms duiken er verbijsterende filmfragmenten op uit de archieven, die een vergeten bladzijde uit de wereldgeschiedenis tonen. Zoals de satirische docufictie Socialist Realism. Gerenommeerd regisseur Raúl Ruiz persifleerde de chaos binnen het Volksfront, de vereniging van partijen en organisaties die president Salvador Allende steunde. Vlak voor de staatsgreep door Augusto Pinochet in 1973. Onder diens militaire regime werd Socialist Realism nooit uitgebracht, tot de editor en vrouw van wijlen Ruiz, Valeria Sarmiento, de film eindelijk afmaakte in 2023. Het is een echo van een vervlogen Chileense toekomst, maar wel getoond via een verwrongen lachspiegel.
De filmbeelden van Ruiz waren in eerste instantie verspreid over verschillende filmarchieven, die nu onder de artistieke leiding van Sarmiento weer zijn verzameld. Daaronder vallen daadwerkelijke registraties van massademonstraties. In zwartwit is de jeugdige naïviteit van de marxisten te proeven, die protesteren voor gelijke rechten voor de arbeidersklasse. Revolutie hangt in de lucht, zonder de wrange nasmaak van wat komen gaat. Het is 1973, de tijd van bevlogen partijleiders en een hoopvolle toekomst, vlak voor één van de bruutste staatsgrepen ooit. Maar men gelooft nog in de missie van het Volksfront, ondanks al diens mankementen.
De fictieve scènes die deze straatbeelden vergezellen spelen volledig in op dit ongewis over de afloop van de beweging. Enerzijds volgen we een groep intellectuelen, die met lange haren en pseudo-intellectuele gebral probeert het prestige van de partij hoog te houden. Anderzijds zien we de alternatieve samenleving in een bezette fabriek. De arbeiders leven en werken volgens de idealen van een commune, wat niet zonder slag of stoot gaat. Achter de grote ideeën blijft het klassenverschil nog altijd bestaan, wat Ruiz met een ironische toon naar de voorgrond wil laten treden. Deze openbaring gebeurt helaas zelden.
Het monteren van vijftig jaar oude beelden brengt altijd problemen met zich mee. Sarmiento probeert trouw te blijven aan de geest van de revolutionaire tijd, maar mist daarmee de boot van het satirische spel. Zonder de context van Chili uit de jaren zeventig en een besef over de intentie van de filmmakers, hoort de onwetende kijker eindeloze linkse retoriek en ziet een falende arbeidersbeweging. Satire moet herkenbaar zijn om effectief te zijn. Zonder die herkenbaarheid vervalt Socialist Realism tot een vals tijdsdocument en een cynische geschiedenis. Zo had de droom van Allende toch nooit uit kunnen komen.
Anno 2025 is het kijken van Socialist Realism een vervreemdende ervaring. De oorspronkelijke boodschap is sterk: de hypocrisie van het Volksfront blootleggen. Maar met het vervagen van deze boodschap blijft vooral een weergave van raaskalkende intellectuelen over, die zichzelf met hun grootheidswaan saboteren. Een allegorie voor een Chileense, politieke doctrine vervalt zo tot een allegorie voor links falen over de hele linie. Als je geen marxist bent zonder significante voorkennis van de Chileense geschiedenis en bij voorkeur activitische poëzie, kan je maar weinig met deze film. Die met eindeloze dialogen en kale cinematografie verder weinig sympathie oplevert bij ongeduldige kijkers.
De titel van Socialist Realism is ironisch bedoeld: in plaats van de officiële, socialistische stijl onder communistische regimes, wordt er de onderliggende realiteit onthuld van onkunde en machtsmisbruik. Het tragische van Socialist Realism is dat nu juist deze bedoezelde realiteit
de titel opeist van de ware geschiedenis. Doordat Sarmiento in de montage er slecht in slaagt de intentie van de satire duidelijk te maken, blijft er een karikatuur over van gefaalde linkse ideeën. Met het verwarren van feit en fictie onstaat er een gevaarlijk verhaal in de huidige tijd. Had het bij de beelden van de échte revolutie gehouden.
Socialist Realism is te zien bij MUBI.
