in Recensies
Update:
Bugonia verwijst naar de antieke Grieks-Romeinse misvatting dat in een afgesloten runderkarkas levende bijen kunnen ontstaan. Biologisch onjuist, maar intrigerend als symbolisch concept voor spontane generatie en wedergeboorte. De titel van Yorgos Lanthimos' remake klinkt dan ook intellectueler dan het Koreaanse origineel Save the Green Planet. Mystieke laagjes toevoegen kan geen kwaad, mits ze worden waargemaakt. Het nieuwste werk van de excentrieke Griek blijft helaas wat aan de lichte kant.
Dit is zonder meer zijn meest toegankelijke film. Poor Things was een terechte Oscarwinnaar, maar spreekt een kleiner publiek aan dan dit kleinschalige ontvoeringsverhaal. Sterker nog: wie Lanthimos niet kent, is mogelijk beter af. Door het onverwachte te verwachten lopen kenners risico minder verrast te worden.
Teddy woont met zijn autistische neefje Don en stoomt hem klaar voor een ontvoering. Teddy 'weet' dat buitenaardse wezens op aarde zijn en de mensheid manipuleren. Hij wil er een vangen om een diplomatiek gesprek af te dwingen en de wereld te redden. Zijn doelwit is Michelle, directeur van een farmaceutisch bedrijf. Gaandeweg blijkt Teddy getekend door een traumatische jeugd en Michelle allerminst willekeurig gekozen.
Teddy en Don doen denken aan de hoofdpersonen uit de documentaire American Movie: de een een eigenwijze betweter, de ander een makkelijk over te halen goedzak. Bugonia draait echter niet om filmmaken, maar om wetenschap versus wappies. Storend is dat Lanthimos geen kant kiest en vooral de middenweg bewandelt.
Veel van Teddy's knettergekke waanideeën zijn rechtstreeks ontleend aan de onzin die complotdenkers uitkramen. Michelle moet bijvoorbeeld kaalgeschoren worden, omdat ze via haar haar met soortgenoten communiceert. Om toch nog enige sympathie op te wekken en zijn razernij te verklaren, krijgt Teddy een zielige achtergrond: een zieke moeder en een oppas die hem schijnbaar afgrijselijke dingen aandeed.
Tegelijk zaait de film vanaf het begin twijfel: heeft Teddy misschien gelijk? Een close-up van een kaalgeschoren, met witte crème ingesmeerde Emma Stone oogt onmenselijk. Ze draait ook nog eens precies het riedeltje af waarvoor Teddy waarschuwde.
De overtuigingskracht is vooral te danken aan het formidabele spel van Emma Stone en Jesse Plemons. Stone duikt sinds The Favourite op in elke film van Lanthimos en dat valt te begrijpen. Plemons zit wat vast in rollen als slechterik of verontrustend figuur, maar hij valt zelden in herhaling. Teddy heeft geen enkele overeenkomst met de emotieloze Todd uit Breaking Bad of de arrogante sociopaat Robert Daly uit Black Mirror. Ander bekende gezichten zijn schaars; Lanthimos cast graag nieuw talent, op een piepklein rolletje van Alicia Silverstone na.
Met componist Jerskin Fendrix werkte de filmmaker al vaker samen, onder andere bij Poor Things, maar dit keer zonder succes. De onconventionele klanken zijn veel te groot voor het drama. Teddy fietst over straat, maar de muziek zwelt aan tot een oorlogsrequiem, alsof een generaal op een bloedig slagveld de dood van zijn geliefde verneemt. Het voelt als té nadrukkelijk anders willen zijn.
De onduidelijke positionering en de matige uitwerking van de onderliggende thema's maken van Bugonia geen uitschieter. Toch blijft het, mede dankzij het topacteerwerk, een intrigerend en spannend verhaal. Een mafkees houdt een CEO gevangen in zijn kelder om haar de bekentenis af te dwingen dat ze een alien is. Er zitten zeer subtiele audio-effecten in, maar ook dik aangezette grappen, zoals een terugkerend beeld van een aarde die steeds platter wordt.
Een komedie is het echter niet. Hooguit een zwarte, al schuurt een sadistische martelscène tegen de grens. Wel is de film met een korrel zout te nemen, want hij is overduidelijk met een knipoog gemaakt. Lanthimos draaide in drie jaar tijd drie films. Bugonia verraadt dat er haastig vrede is gesloten met een script waar nog het nodige aan te sleutelen viel. De Griek last nu een pauze in om zich te richten op fotografie. Misschien beter, voordat hij een parodie van zichzelf wordt.
