Recensie

Le Quattro Volte (2010)

Deze onconventionele film ontvouwt zich rustig, maar kent een overdaad aan beeldenpracht.

in Recensies
Leestijd: 3 min 6 sec
Regie: Michelangelo Frammartino | Cast: Giuseppe Fuda (herder), Bruno Timpano, Nazareno Timpano | Speelduur: 88 minuten | Jaar: 2010

De Zuid-Italiaanse regio Calabrië onttrekt zich aan de onophoudelijke doorontwikkeling van de wereld. Werken staat er nog gelijk aan ambacht bedrijven. Regisseur Michelangelo Frammartino gebruikte dit gebied voor de reis van één ziel door vier verschillende stadia. Zijn Le Quattro Volte is poëtische cinema waarbij de camera vooral registrerend gehanteerd wordt. Deze onconventionele film ontvouwt zich rustig, maar kent een overdaad aan beeldenpracht.

Een herder die door de tijd net zo kromgetrokken is als het landschap bewandelt de regio die door velen al werd verlaten. Maar de mens staat in Le Quattro Volte niet centraal. Frammartino maakt net zoveel tijd vrij voor dieren, planten en mineralen. Volgens de regisseur tekenen deze vier elementen, zonder hiërarchische volgorde, het bestaan in Calabrië. In een cirkelvertelling laat hij door middel van beeld en geluid, maar zonder dialoog, een ziel afreizen door deze werelden. Hij neemt de kijker bij de hand, maar prikkelt vooral tot eigen interpretatie.

Dat gebeurt met veel zichtbare liefde voor het gebied en zijn vak. De wortels van de filmmaker liggen in Calabrië, al werd hij er niet geboren. Zijn fascinatie ligt duidelijk bij de archaïsche wetten die er nog heersen, waarbij zoals gesteld niet enkel de mens de baas is. Traditie is er belangrijk, zowel in het dagelijkse werk als bij speciale aangelegenheden. Houtskool wordt bijvoorbeeld nog net zo gemaakt als honderden jaren geleden. In het derde segment staat een reusachtige naaldboom centraal voor het plantenrijk. Hij wordt geveld en op een dorpsplein gezet voor het plaatselijke Pita, een lokaal volksfeest.

De herder uit het eerste deel treedt nog dag in dag uit buiten de poorten van zijn Middeleeuwse dorp. Hij voert geiten over paden die door velen zijn vergeten. De man is ingehaald door de tijd, maar geworteld in traditie. Bovenal bevindt hij zich in het laatste stadium van zijn leven. Hij is ziek en gelooft heilig in het stof van de kerkvloer als geneesmiddel. Een lepel ervan in zijn water moet voor het slapen gaan de dood op afstand houden. De man sterft op de dag dat hij het middel niet inneemt. Het is de aanzet tot de rest van de film, want op dit moment wordt de mens teruggedrongen naar de achtergrond om plaats te maken voor de overige facetten.

Doordat er geen dialoog in Le Quattro Volte zit wordt er tevens geen uitleg gegeven bij wat er zich binnen het kader afspeelt. Toch valt er per shot veel meer te zeggen dan er met dialoog op te vullen is. Veel totaalshots markeren niet enkel de dorpen, maar vooral de natuur die er omheen ligt. Close-ups worden alleen gebruikt als Frammartino vindt dat zijn hoofdpersoon van dichtbij bezien moet worden, maar het blijft de hele film duidelijk dat zij slechts deel uitmaken van het grotere geheel. Of ze nu een boom zijn of een geit, dat maakt niet uit. Voor de rest registreert de filmmaker van afstand, terwijl er zich binnen één frame vaak meerdere taferelen afspelen. Prachtige cinema zonder drukdoenerij.

De dag na het volksfeest is de boom uit het derde segment verkocht. Daar gaat de ziel een laatste stadium in. Stukgezaagd vormt de stam een rookpijp voor een houten oven. Afgedekt met stro en klei vormt er onder die oven langzaam kool. Dit mineraal is als brandstof vervolgens het einde van de cirkel. Of het begin. Een kritische noot bij deze filmuiting is wel dat de mens de overige drie werelden aan zich onderwerpt. De geiten worden gehoed, de boom geveld en het kool gebruikt voor ons eigen gemak. Gebrek aan hiërarchie is er wellicht niet helemaal, maar dat is slechts één interpretatie op de schoonheid van de beelden.