Regie: Volker Heise | Speelduur: 91 minuten | Jaar: 2022

In augustus 1988 vond in het Duitse plaatsje Gladbeck een van 's werelds meest spectaculaire gijzelingen plaats. Dit spektakel kwam niet voort uit de professionaliteit van de gijzelaars of de politie, maar uit de extreme sensatiejournalistiek die rondom de gijzeling plaatsvond. De documentaire Gladbeck: Das Geiseldrama, die exclusief bestaat uit origineel televisiemateriaal, kijkt terug op dit mediacircus. Het resulteert in een fascinerende rapportage, die enkel via montage een kritisch oog werpt op het wilde en onethische gedrag van de journalisten op de plaats delict.

Het was terecht dat journalisten de situatie destijds omschreven als 'Geiseldrama', aangezien de gijzeling een stevige 54 uur duurde. Grimmige journaallezers aan de lijn met de gijzelaars, opgewonden journalisten achter politielinten en uitgeputte daders vormden het spektakel, waar miljoenen Duitsers gefascineerd naar bleven kijken. Op dat punt is het drama nog het meest te vergelijken met de Nederlandse treinkapingen in 1975 en 1977, die eveneens uitgebreid via de televisie te volgen waren.

De broeierige spanning van de liveopname die het Duitse volk in de zomer van 1988 aan de buis gekluisterd hield, weet de documentaire uitstekend opnieuw op te roepen. Hoewel de documentaire 54 uur aan gebeurtenissen moet vangen in anderhalf uur, zorgt de vlotte montage ervoor dat het fluctuerende energiepeil van de gijzeling goed wordt gerepresenteerd. Want de nervositeit van de gijzelnemers zorgt er ook voor dat zij, na vele uren zonder slaap, ook zenuwachtiger, trager en schietgrager worden.

De misdadigers trekken door heel Duitsland met in eerste instantie enkel twee bankmedewerkers als gijzelaars, maar al gauw kapen ze er een hele bus vol passagiers bij. De politie en de pers zitten hen constant op de hielen en zorgen voor een lange door Duitsland toerende colonne, met zelfs een kort tripje over de Nederlandse grens. Waar de gijzelnemers bijzonder veel op de politie schelden en incidenteel op hen schieten, blijkt een van de hen, Hans-Jürgen, maar al te graag met de aanwezige pers te willen praten.

Het levert bizarre interviews op met een 'boef van nature', die speelt met zijn pistool en grote praatjes heeft tegenover miljoenen kijkers. De pers smult ervan en loopt maar al te graag mee de bus in om slachtoffers te filmen in hun penibele situatie en op beeld aan ze te vragen hoe ze zich erbij voelen. Uiteindelijk krijgen de journalisten het wel voor elkaar om enkele gijzelaars weg te kunnen halen uit de bus, maar dat kan nauwelijks hun gedrag goedpraten.

Ook al levert de documentaire geen commentaar via voice-over of tekst, toch lukt het om via scherpe montage de journalisten in een kritisch daglicht te plaatsen. De politie en de gijzelnemers gedragen zich maar knullig, en de documentaire toont de verveling en saaiheid van een dagenlang durende gijzeling. Het zijn de media die het spektakel verzorgen en de gijzelnemers een podium biedt, zelfs nadat een vijftienjarige gijzelaar een kogel door het hoofd krijgt.

De documentaire lijkt aanvankelijk vooral te gaan over het gijzeldrama, maar langzaamaan krijgt de pers steeds meer de hoofdrol. Door in te zoomen op een van de eerste momenten in de mediageschiedenis waarop moordenaars op nationale televisie werden ingezet als kijkcijferkanonnen, wordt de belangrijke rol van ethische journalistiek in de samenleving aangesneden. De vraag of journalisten zonder moreel kompas verslag mogen doen van bloedserieuze gebeurtenissen heeft sindsdien enkel aan relevantie gewonnen. Nu iedereen met een selfiecamera zich al journalist kan noemen, is het meer dan ooit nodig dat we kunnen terugkijken naar wat de journalistiek in het verleden teweegbracht.

Gladbeck: Das Geiseldrama biedt een geslaagde duik in het archief, maar vervalt precies door de keuze van uitsluitend jarentachtigmateriaal al snel tot het niveau van een publieke omroepprogramma. Het is de filmmakers te vergeven door hun kritische toon die de documentaire tekent, maar verwacht vooral niet de spectaculaire animaties, de ethische dilemma's rondom technologie en het progressieve sausje waar men onderhand aan gewend is geraakt bij de gangbare Netflix-documentaire.

Gladbeck: Das Geiseldrama is te zien bij Netflix.