Dat wil niet zeggen dat er in deze verfilming van Patrick OBrians boeken een tekort is aan spectaculaire scènes. De eerste ontmoeting tussen de Surprise en de grotere, snellere en zwaarder bewapende Acheron vertelt de ervaren Aubrey genoeg over zijn tegenstander: turend door zijn verrekijker ziet hij ineens enkele explosies in de dikke mist. Hij heeft nog net tijd om zijn bemanning toe te schreeuwen dat ze moeten gaan liggen. Luttele momenten later lijken kanonskogels het hele schip aan splinters te slaan, de huid van het schip wordt op tientallen plaatsen doorboord, maar het zinkt niet. Op het nippertje weet Aubrey de Surprise op zijn beurt de mist in te manouvreren en aan totale vernietiging te ontsnappen. Waarna wij weer adem kunnen halen
De zeeslagen in deze film sorteren het gewenste effect: na alle bloederige chaos waar we aan gewend zijn geraakt sinds Braveheart en Gladiator, krijgt Weir met zijn hagelbui van kanonskogels ons toch weer op het puntje van onze stoel. En dankzij zijn knappe regie snap je als kijker voortdurend wie wat doet, en waar en hoe en waarom: een zeldzaamheid bij moderne actiescènes.
Maar er is meer. Het hart van de film wordt niet gevormd door de zeeslagen, maar door de complexe vriendschap tussen ijzervreter Aubrey en de kritische Maturin. De chirurgijn (intelligent vertolkt door Paul Bettany) zet zijn vraagtekens bij het blinde plichtsbesef of is het trots? dat Aubrey ertoe drijft de levens van zijn hele bemanning op het spel te zetten om zijn onzichtbare tegenstander op de Acheron te overtroeven. Hij pretendeert niet dat hij begrijpt wat er zo glorieus is aan oorlogvoeren, en laat dat Aubrey ook weten wanneer ze samen viool en cello spelen, of met de andere officiers aan het diner zitten. Maturin ziet meer in moderne natuurwetenschap dan in achterhaalde ideeën over hiërarchie en militair machtsvertoon. Wat hem betreft zijn de nieuwe diersoorten die hij op de Galapagos-eilanden ontdekt een stuk interessanter dan Aubreys obsessie met de Acheron.
Aubrey is echter niet zomaar een door militaire glorie verblind fossiel. Russell Crowe, die als geen ander een inspirerende leidersfiguur kan neerzetten, maakt van Lucky Jack een nobele held. Zijn bemanning vertrouwt hem blindelings, en zelfs Maturin kan zijn grootsheid niet ontkennen. Tegelijkertijd is Aubrey fijnzinniger en ontvankelijker voor diens ideeën dan hij ooit kan laten zien. Maar hij leeft volgens een code: als hij zwak is, als hij twijfelt, gaat het schip en haar bemanning ten onder.
Tussen alle zeeslagen en stevige discussies door, probeert Peter Weir zo gedetailleerd mogelijk te laten zien hoe het de zeevaarders op de Surprise vergaat: hoe ze eten, drinken, oorlog voeren en sterven. We krijgen te zien hoe de gewonden worden geopereerd, hoe de verschillende rangen op een 19de-eeuws marineschip met elkaar omgaan en puberende officiers het bevel voeren over volwassen zeebonken.
Dat haalt ontegenzeglijk veel tempo uit de film, en is tegelijkertijd eindeloos fascinerend voor wie een beetje geïnteresseerd is in dit soort geschiedenis. De makers van Master and Commander weten je, onder andere door middel van naadloos verwerkte computereffecten, via het witte doek terug te transporteren naar 1805. Het is geen non-stop actie, er zit geen romantiek in en ook een bad guy is ver te zoeken. Maar dat maakt deze volwassen avonturenfilm er wat mij betreft alleen maar beter op.
