Recensie

Sami Blood (2016)

Een Sámi meisje voelt zich niet thuis in haar eigen cultuur, maar de moderne Zweedse samenleving zit helaas niet op haar te wachten.

in Recensies
Leestijd: 3 min 22 sec
Regie: Amanda Kernell | Cast: Lene Cecilia Sparrok (Elle Marja), Mia Erika Sparrok (Njenna), Olle Sarri (Olle), Anne Biret Somby (Sanna), Maj-Doris Rimpi (Christina), e.a.| Speelduur: 110 minuten | Jaar: 2016

Ondanks de naam is Lapland geen land, maar meer een regio in de noordelijke delen van Scandinavië die getekend wordt door de aanwezigheid van het volk der Lappen. Deze term wordt door dit nomadische volk zelf trouwens als beledigend beschouwd; men prefereert Sámi of Samen. Met ongeveer tachtigduizend mensen is dit het enige oorspronkelijke inheemse volk dat Europa nog kent. Best bijzonder als je beseft in hoeverre het omringd wordt door een westerse wereld die maar al te graag andere culturen opslokt. Dergelijke assimilatie komt overigens vaak van twee kanten. Blootgesteld aan de verleidingen van een moderne samenleving is er immers een reële kans dat je niet de behoefte voelt de rest van je leven te slijten op de toendra te midden van rendieren. Amanda Kernell (zelf half-Sami, half-Zweeds) verkent dit gegeven in haar sterke regiedebuut.

Naar verluidt inspireerde Kernell haar script op het leven van haar grootmoeder. Dat verklaart mogelijk waarom ze aanvangt met een proloog waarin ze een bejaarde vrouw opvoert die tegen haar zin naar de begrafenis van haar zus wordt gereden. Tijdens deze Sámi-plechtigheid spreken aanwezigen haar aan in de plaatselijke taal, waarop zij bits reageert dat ze daar niets van verstaat. Uit de ondertiteling blijkt echter het tegendeel. Daarmee is haar afkomst duidelijk, maar er wordt een goed werkbaar mysterie gecreëerd rond haar huidige situatie: wat is er gebeurd dat ze zo ver is afgedreven van haar oude cultuur? Een mooi startpunt, al ondergraaft dit segment helaas wel een beetje de impact van latere scènes.

Een sprong in de tijd brengt de kijker naar een periode waarin de twee zussen als tieners op een internaat worden onderwezen in de Zweedse taal en cultuur. Dit gebeurt met harde hand (men deinst niet terug voor lijfstraffen) door een haast stereotiepe Zweedse vrouw met lichtblond haar en helderblauwe ogen. Waar de schuchtere Njenna er duidelijk moeite mee heeft, weet de zelfverzekerde Elle Marja zich al snel te onderscheiden als beste van haar klas. De lessen hebben echter een iets te goed effect op haar; al gauw is duidelijk dat ze weinig behoefte voelt terug te keren naar het primitieve bestaan van het rendiervolk.

Ze krijgt echter de deur in haar gezicht geslagen. De scholing blijkt geen uitnodiging voor de Zweedse samenleving. Zij is er niet op gericht de Sámikinderen cultuuronafhankelijk te maken, maar enkel om een basis te verschaffen om enigszins te kunnen communiceren met het 'normale' Zweedse volk. Hoe goed Elle Marja's schoolprestaties ook zijn, ze bieden geen mogelijkheid om op een reguliere Zweedse school te worden toegelaten. Aangezien dit niet bepaald is wat een koppige puber met een droom wil horen, komt het niet als een verrassing dat ze de naam aanneemt waarmee de oude vrouw werd aangesproken en buiten de regels om haar weg probeert te vinden. Zal dit haar lukken? Helaas heeft de proloog de mogelijkheid voor eventuele verrassingen al weggenomen. Alle te overwinnen obstakels voelen daardoor toch een beetje als trucjes om de speeltijd vol te maken.

Gelukkig is er genoeg uitdieping ter compensatie. Zo lijkt Elle Marja's rebelse afkeer in de basis voort te komen uit haar intelligentie, maar weet Kernell ook een brug te slaan naar haar ontluikende seksualiteit. Het is dan ook niet toevallig dat het hoofdpersonage deze drastische afslag neemt op veertienjarige leeftijd; een decennium later was ze mogelijk anders omgegaan met haar tegendraadse behoeften. Tussen de regels door maakt Kernell een mooi punt over hoe hermetisch de westerse cultuur is afgesloten voor buitenstaanders. In veel films waarin een westerling poogt toe te treden tot een andere cultuur, wordt deze meestal na enige afhouden geaccepteerd vanwege zijn doortastendheid. Echter, bij een omgedraaide situatie blijkt dat de westerse cultuur de buitenstaander niet eens de gelegenheid gegund wordt zichzelf te bewijzen. Elle Marja lukt het enkel door een valse identiteit aan te nemen en zich zoveel mogelijk aan de regels te onttrekken.