Martin Scorsese staat deze hele zomer centraal in het EYE te Amsterdam. Er is een tentoonstelling aan hem gewijd, er worden een aantal persoonlijke favorieten van hem uit het EYE archief vertoond, en bijna zijn hele oeuvre passeert de revue tijdens de zomer in EYE. Drie films daarvan gaan vanaf deze week ook landelijk uit: Taxi Driver, Raging Bull en Goodfellas. Drie van zijn meesterwerken, die gedurende de zomer en het najaar door het hele land reizen en zowel filmhuizen als commerciële bioscopen aandoen. Alle drie in gloednieuwe digitale 4K-restauraties en allemaal met Scorseses oorspronkelijke muze Robert De Niro in een hoofdrol.
In Taxi Driver (1976) speelt hij Travis Bickle, een Vietnamveteraan die terug in Amerika zich niet meer kan aanpassen aan het normale leven en 's nachts taxichauffeur wordt. Daar ziet hij het nachtelijk leven van New York in de jaren zeventig en walgt er ontzettend van. Is dit waar hij voor gevochten en geleden heeft, waardoor hij nu nog steeds niet kan slapen? Hij raakt steeds meer in een sociaal isolement in de miljoenenstad, en raakt gefixeerd op een tienerprostituee (gespeeld door een jonge Jodie Foster), met dramatische gevolgen. Vooral zijn eenzaamheid en isolement worden sterk invoelbaar gemaakt door het op eigen ervaringen gebaseerde script van Paul Schrader, de sfeervolle cinematografie van Michael Chapman en de muziek van Bernard Herrmann.
Herrmann, vooral bekend van zijn werk met Hitchcock (hij componeerde onder andere de beroemde muziek van Pyscho, North by Northwest en Vertigo), stierf vlak nadat hij de score voor Taxi Driver maakte. Het was een zeer waardig slot van een roemrijk oeuvre. Voor Scorsese was Taxi Driver echter pas het begin. Hij won er de Gouden Palm mee op het filmfestival van Cannes, Taxi Driver werd genomineerd voor vier Oscars (hoewel de grote winnaar dat jaar Rocky was) en de film wordt tegenwoordig vaak tot de beste aller tijden gerekend.
Een paar jaar later zat Scorsese echter helemaal aan de grond. Door zijn verslaving aan cocaïne was hij in het ziekenhuis beland. In combinatie met de scheiding van zijn eerste vrouw was hij er als rechtgeaarde katholiek van overtuigd dat hij op weg naar de hel was. Hij overwoog zelfs te stoppen met filmen. Toen kwam De Niro naar hem toe met het script van Raging Bull. Eerst wilde Scorsese daar dus niks van weten, maar De Niro overtuigde hem dat zij die film samen móésten maken. Later zei Scorsese dat De Niro daarmee zijn leven heeft gered.
Raging Bull leverde Robert De Niro eindelijk zijn Oscar voor beste acteur op (want, hoe kan het dat die hem met zijn cv in de jaren zeventig ontging?) en deed Scorsese herleven, persoonlijk en artistiek. Vaak is zelfs nu de discussie onder fans: welke van de twee is zijn beste film: Taxi Driver of Raging Bull? De Niro speelt nu de echt bestaand hebbende Jake LaMotta, een bokser wiens agressieve, obsessieve en zelfdestructieve gedrag en persoonlijkheid hem zijn hele leven in de weg zat maar ook juist voortdreef. Dat wat hem zijn huwelijk en familierelaties kost, is juist waardoor hij in de ring succesvol is. Scorsese brengt zowel het privéleven als de bloederige gevechten bijzonder in beeld met prachtig zwart-wit camerawerk.
Tien jaar later heeft Scorsese alweer heel wat persoonlijke en professionele hoogte- en dieptepunten achter de rug als hij Goodfellas maakt. Achteraf bleek dat deze gangsterfilm over het leven van Henry Hill zijn handelsmerk zou worden. Niet alleen omdat hij mede door Goodfellas (en spiritueel vervolg Casino) bekend kwam te staan om zijn gangsterfilms, maar ook omdat deze film al zijn typische stijlkenmerken bevat. Van het typische, invloedrijke camerawerk en montage (van vaste editor Thelma Schoonmaker) tot het gebruik van rockmuziek om scènes van emotionele lading te voorzien. Hij deed beide twintig jaar eerder al in Mean Streets, maar met Goodfellas vestigde hij deze stijl echt als zijn stijl. Vele imitators volgden, geen haalde zijn niveau.
Henry Hill was een gangster van Iers-Italiaanse afkomst. Door die achtergrond mocht hij wel met de maffia werken, maar kon nooit lid worden. Deze halve outsider-status maakt hem tot de perfecte persoon om ons in te leiden tot de wereld van de Amerikaanse maffia, zonder dat we medeplichtig worden. In de eerste helft laat Scorsese de glamour en verleiding van het maffialeven zien, een beeld waar hij zelf als klein jochie in de Italiaanse buurt van New York mee opgroeide. Daarna volgt de keerzijde van dit leven, vol permanente stress, harddrugsgebruik en dodelijk geweld. Na de illusie laat Scorsese zo de desillusie zien, waarbij hij die typische stijlelementen meesterlijk inzet om beide weer te geven.
