Jakarta, 1946. De hoofdstad van Indonesië heette nog Djakarta en de archipel werd officieel nog Nederlands-Indië genoemd. Althans, vanuit Nederlands perspectief dan. In Indonesië was de onafhankelijkheid na de Tweede Wereldoorlog al uitgeroepen en de strijd om die te verwezenlijken groeide gestaag. Die revolutie leidde niet alleen tot vreselijk geweld en bloedvergieten, maar ook tot een onverwachte rol voor seks en sensualiteit, zo laat Djakarta 1946 zien. Het resultaat is een originele doch onevenwichtige oorlogsthriller.
Djakarta 1946 opent met ironie: een Brits nieuwsbericht verkondigt hoe de rust in Indonesië is teruggekeerd na de Japanse capitulatie in 1945. De orde zou hersteld zijn door Nederland, met hulp van Britse troepen die al in Azië waren. De inheemse bevolking zou samen met de Europese overheersers een vreedzame, vriendschappelijke toekomst tegemoet gaan.
Die illusie spat al snel uiteen wanneer de werkelijkheid zich aandient: het brute optreden van de koloniale machthebbers tegen de lokale bevolking, in een wanhopige poging de vooroorlogse sociale orde te herstellen. Maar de geest van het verzet is definitief uit de fles. De nieuwe nationalistische leiders hebben de onafhankelijkheid van Indonesië al uitgeroepen en zijn erop gebrand om ook de hoofdstad te bevrijden van de westerse overheersers.
Violist Isa is een van die vrijheidsstrijders die undercoveracties en aanslagen beraamt. Zijn bestaan als muzikant biedt een goede dekmantel: de rijke elite van Jakarta laat hun kinderen graag muzieklessen volgen. Samen met handlanger Hazil krijgt hij de opdracht om een Nederlandse legerofficier te liquideren. De voorbereiding van deze aanslag wordt spannend opgebouwd, maar voegt, afgezien van de koloniale setting, weinig nieuws toe aan het verzetsfilmgenre.
Het verhaal krijgt echter een extra dimensie dankzij Fatimah, de vrouw van Isa. Officieel zorgt zij voor het huishouden en hun dochter, maar in werkelijkheid is zij net zo goed een vrijheidsstrijder als haar man. Die als het nodig is net zo koelbloedig een vijand kan uitschakelen. Maar zij heeft ook andere behoeftes, en die sensualiteit zorgt voor extra spanning tijdens het begin van deze revolutie.
Isa wil graag zijn vrouw bevredigen, maar is impotent geworden door de stress van zijn dubbelleven en het geweld om hem heen. Hazil, die vanwege de missie vaak bij hen overnacht, heeft daar geen last van. Regisseur Mouly Surya weet wel raad met deze dubbele spanningsopbouw, en speelt deze gelaagdheid goed uit door Fatimahs politieke en seksuele verlangens centraal te stellen.
Djakarta 1946 is gebaseerd op de roman Jalan Tak Ada Ujung (A Road With No End) van de Indonesische schrijver Mochtar Lubis, uit 1952. Het boek is vooral vanuit het perspectief van Isa geschreven, maar Surya schuift het vrouwelijke personage naar voren, geeft haar een volwaardig innerlijk leven en maakt haar even belangrijk. Geen verrassing gezien Surya's eerdere werk, waaronder de fantastische feministische wraakfilm Marlina the Murderer in Four Acts.
Toch blijft de overspannen symboliek rond de erectie van de Indonesische verzetsheld wat wringen. Zijn gevoel voor mannelijke eigenwaarde als metafoor voor de kracht en de broosheid van het verzet is niet slecht gevonden. Het uitdiepen van Fatimahs personage is ook een goed idee. Maar de combinatie is even sterk als hun huwelijkse geloften. Want als Fatimahs verzet even sterk is als dat van haar man, verliest de metafoor aan scherpte. Bovendien blijft de vraag hangen waarom seks zo'n prominente rol speelt in dit historische conflict.
Djakarta 1946 ging eerder dit jaar in wereldpremière als slotfilm van het Internationaal Filmfestival Rotterdam, toen nog onder de titel This City Is a Battlefield. Die oorspronkelijke, sterkere titel vat niet alleen de dramatische gebeurtenissen in Jakarta in 1946 treffend samen, maar ook de innerlijke strijd van de personages tussen hun verlangen naar vrijen en vrijheid. Hoewel beide lijnen elkaar af en toe in de weg zitten, levert hun samenspel een ongewone en opwindende oorlogsthriller op.
