De Britse Tom Michell komt Engels geven op een privéschool voor jongens in Buenos Aires. De man is verveeld, ongeïnteresseerd en niet gehinderd door enige morele ambitie. Totdat hij per toeval opgescheept raakt met een pinguïn. De vogel laat zich niet sturen en dwingt zo de stugge docent te ontdooien. Zo bezien is The Penguin Lessons een prima feelgoodfilm over het ontwapenende effect van een vriendschap tussen mens en dier. Alleen deze film speelt zich af tegen de achtergrond van een vreselijke oorlog. Wanneer die donkere kant de film binnendringt, gaat het toch wat wringen.
Tom Michell is in maart 1976 nog maar net vol frisse tegenzin aan de slag op zijn nieuwe werkplek als de jongensschool een aantal dagen dichtgaat vanwege een ophanden zijnde staatsgreep. Het is het begin van de Argentijnse Vuile Oorlog die duizenden slachtoffers maakte. Onder hen de inmiddels wereldwijd bekende 'desaparecidos' (de 'verdwenenen') die zonder proces werden opgepakt. Van velen is het exacte lot nog steeds niet bekend. Michell is echter totaal niet bezig met die politieke realiteit en geniet op dat moment vooral van zijn gedwongen vakantie.
Tijdens een strandwandeling met een dame die Tom tijdens zijn verlof heeft ontmoet, treffen ze een pinguïn aan die slachtoffer is geworden van een olielek. Om indruk te maken op zijn gezelschap, neemt de docent het dier mee naar zijn hotelkamer waar ze hem schoonmaken en verzorgen. Helaas voor Tom blijkt de vrouw getrouwd. Hij blijft ietwat beteuterd achter, een illusie armer en een pinguïn rijker.
Het plot van The Penguin Lessons klinkt even absurd als dat het waar is. De film is gebaseerd op de memoires van Tom Michell die daadwerkelijk op een jongensschool werkte eind jaren zeventig en tegen wil en dank met een pinguïn opgescheept raakte. Het is begrijpelijk dat regisseur Peter Cattaneo en scenarist Jeff Pope gefascineerd raakten door het verhaal. Maar hoe erg dit bizarre verhaal ook tot de verbeelding spreekt, de uitvoering is te frivool om alle facetten van deze geschiedenis recht te doen.
Het (droog)komische talent van Steve Coogan en Jonathan Pryce komt totaal niet tot zijn recht door de oppervlakkige manier waarop hun personages zijn geschreven. De docent en de directeur doen te vaak alsof de gewelddadige werkelijkheid alleen buiten de schoolmuren bestaat en menen dat het niet hun plek is een positie in te nemen in het conflict. Daarmee zijn ze soms even naïef of zelfs ongeïnteresseerd als de verwende en bevoorrechte jongens die ze onderwijzen. Daar kan geen enkele vreemde vogel echt verandering in brengen.
Natuurlijk zet de pinguïn wel wat in beweging. De instinctieve reacties van de vogel wakkeren de zachtere kanten aan van beide heren en hun leerlingen. Voeg daar nog enkele, duidelijk door Dead Poets Society geïnspireerde scènes aan toe waarin de docent Engels vol bevlogenheid klassiekers over vrijheid voordraagt, en er ontvouwt zich een prima film over persoonlijke groei. Maar wanneer er ondertussen bloed door de straten vloeit en mensen uit vliegtuigen worden gegooid, zijn de melige scènes waarin een pinguïn in een kast wordt verstopt of gevoerd wordt door blije pubers vooral een pijnlijke dissonant. Zelfs wanneer het echt niet meer mogelijk is de boze buitenwereld buiten de schoolmuren te houden, blijft de film de lichtheid opzoeken.
Mogelijk wilden de makers daarmee laten zien hoe zo'n conflict van binnenuit beleefd kan worden. Tegenwoordig weten we precies welke ellende de junta heeft aangericht, maar misschien was dat toen niet helemaal te overzien. Maar dan nog lijkt de balans zoek. Het resultaat is een vermakelijke film over hoe verwende jongens en chagrijnige mannen kunnen leren van vreemde vogels. Maar omdat die vogel zoveel meer ruimte krijgt dan de vreselijk gewelddadige olifant in de kamer, mist de film het gewicht dat de slachtoffers van deze Vuile Oorlog wel hadden verdiend.
