Het IDFA - het Mekka van de documentairefilm en politiek en humanistisch engagement, van intieme portretten tot rauwe oorlogsverslaggeving, van adembenemend natuurschoon tot hartverscheurende ellende, van opzienbarende wetenswaardigheden tot huiveringwekkende bekentenissen. Donderdag 20 november is het zover en gaat in Amsterdam de 21ste editie van het grootste documentaire filmfestival ter wereld van start. Dit is de werkelijkheid!
Geen film- en mediamagnaten of Hollywoodsterren op de rode loper, maar wel het leven zoals het is. Als kleur- en geurrijke stof dalen driehonderd internationale titels neer in de hoofdstad. Net als de nooit aflatende ophoudende stroom van drommende toeristen, is de wereld tien dagen lang even op vakantie in Amsterdam, maar het is zelden de aangename couleur locale van een verre reis waar je op getrakteerd wordt. Hoe kan het ook anders, als er buiten de betrekkelijk veilige en rustige grenzen van de westerse wereld miljoenen mensen elkaar dagelijks te lijf gaan of omkomen van de honger en ziektes?
En toch is het festival veel meer dan de wereldellende in een notendop. Sinds de eerste editie van het festival in 1988 heeft het IDFA zich altijd sterk gemaakt voor het vertonen van zoveel mogelijk werelddocumentaires, maar ook voor het samenbrengen van de makers. Een belangrijk doel is het stimuleren en ondersteunen van filmmakers en het doen ontstaan van netwerken waarbinnen het verslag doen, ook vanuit de meest verre uithoeken van de aardbol, mogelijk wordt. Zo is er ruimte voor onderwijs en discussie, zijn er de talkshows, het forum, de masterclasses en kids & docs, maar ook specials als liveoptredens, multimediale voorstellingen en dans- en muziekavonden, met film en het vastleggen van de werkelijkheid als leidraad.
Een greep uit de filmtitels die strijden om erkenning door de jurys of het publiek in de vele competities die het festival rijk is, bewijst het groots opgezette spectrum van de wereld van het IDFA. Zo is er het verrassende Yodok Stories van Andrzej Fidyk, waar een uit Noord-Korea gevluchte theaterregisseur een musical produceert met Noord-Koreaanse concentratiekampen als onderwerp. Het bizarre gegeven dat de interviews met de overlevenden van die kampen zowel de research voor de film als ook de leidraad voor de musical vormen geven de film een bijna surrealistisch karakter. Een scène waarin de beul en de overlevende bij elkaar lachend en lichtelijk aangeschoten aan tafel schuiven doet je verstijven. Vervolgens verhuizen we naar Afrika waar Milking the Rhino van David E. Simpson op een soms bijna genante wijze, in prachtig geschoten beelden, de postkoloniale wereld schetst waarin de lokale bevolking een balans probeert te vinden tussen het op hun wenken bedienen van de westerse toeristen en het behoud van de eigen leefcultuur en de natuurlijke omgeving. Via Burma VJ Reporting from a Closed Country van Anders Ǿstergaard, de met zichtbaar westers geld geproduceerde documentaire die op een bijna anatomische wijze de door monniken geleide opstand tegen de Birmese dictatuur in 2007 in kaart brengt, belanden we uiteindelijk in Solo van David Michold en Jen Peedom. In een kajak, dobberend tussen Australië en Nieuw-Zeeland, doet de Australische avonturier Andrew McAuley een gooi naar het moderne heldendom. Hij wil de annalen ingaan als de man die eigenhandig van Australië naar Nieuw-Zeeland heeft weten te peddelen. Gedreven door de mogelijke roem, maar vooral de adrenalineverslaving laat de held uiteindelijk het leven en een vrouw met kind achter. Het absurde aan het hele verhaal in deze enigszins als een National Geographic aandoende documentaire is dat nergens de vraag wordt gesteld naar de legitimiteit van zon bewuste poging tot zelfmoord, met alle gevolgen voor de nabestaanden van dien. De extremiteit van het gegeven lijkt door de filmmakers te worden verheerlijkt. Deze laatste film is voor mij dan ook duidelijk de hekkensluiter van de veelheid aan films - en genres - waar je als bezoeker op getrakteerd wordt.
Enkele jaren geleden zei festivaldirectrice Ally Derks niet te begrijpen dat er weinig tot geen politieke onderzoeksdocumentaires in Nederland worden gemaakt of in ieder geval het festival bereiken. Het is echter maar de vraag of een retrospectief van Frans Bromet daar een serieus antwoord op moet vormen. Misschien beleven wij onze premières liever in de vorm van scoops bij Nova en lijken de Nederlandse burenruzies mijlen ver af te staan van bijvoorbeeld het doodschieten van buitenlandse journalist door de Birmese Junta, toch vormen ze tezamen het beeld van onze wereld, de werkelijkheid anno nu, de realiteit van deze dag. Het IDFA biedt een unieke kans een kijkje te nemen in de wereld buiten de krantenkoppen en het achtuurjournaal om. De informatie en beelden komen meestal direct en ongecensureerd uit de bronnen zelf. Ook al gaat de ietwat provocerende oproep Geniet van de Armoede uit de titel van de openingsfilm (Episode 3 - Enjoy Poverty) van de Nederlandse kunstenaar-filmmaker Renzo Martens mij als motto enigszins te ver, ik was, ben en blijf op dit festival graag van de partij.
Het IDFA duurt van 20 t/m 30 november en is geconcentreerd tussen de Munt en het Rembrandtplein te Amsterdam. Meer informatie op www.idfa.nl.
Geen film- en mediamagnaten of Hollywoodsterren op de rode loper, maar wel het leven zoals het is. Als kleur- en geurrijke stof dalen driehonderd internationale titels neer in de hoofdstad. Net als de nooit aflatende ophoudende stroom van drommende toeristen, is de wereld tien dagen lang even op vakantie in Amsterdam, maar het is zelden de aangename couleur locale van een verre reis waar je op getrakteerd wordt. Hoe kan het ook anders, als er buiten de betrekkelijk veilige en rustige grenzen van de westerse wereld miljoenen mensen elkaar dagelijks te lijf gaan of omkomen van de honger en ziektes?
En toch is het festival veel meer dan de wereldellende in een notendop. Sinds de eerste editie van het festival in 1988 heeft het IDFA zich altijd sterk gemaakt voor het vertonen van zoveel mogelijk werelddocumentaires, maar ook voor het samenbrengen van de makers. Een belangrijk doel is het stimuleren en ondersteunen van filmmakers en het doen ontstaan van netwerken waarbinnen het verslag doen, ook vanuit de meest verre uithoeken van de aardbol, mogelijk wordt. Zo is er ruimte voor onderwijs en discussie, zijn er de talkshows, het forum, de masterclasses en kids & docs, maar ook specials als liveoptredens, multimediale voorstellingen en dans- en muziekavonden, met film en het vastleggen van de werkelijkheid als leidraad.
Een greep uit de filmtitels die strijden om erkenning door de jurys of het publiek in de vele competities die het festival rijk is, bewijst het groots opgezette spectrum van de wereld van het IDFA. Zo is er het verrassende Yodok Stories van Andrzej Fidyk, waar een uit Noord-Korea gevluchte theaterregisseur een musical produceert met Noord-Koreaanse concentratiekampen als onderwerp. Het bizarre gegeven dat de interviews met de overlevenden van die kampen zowel de research voor de film als ook de leidraad voor de musical vormen geven de film een bijna surrealistisch karakter. Een scène waarin de beul en de overlevende bij elkaar lachend en lichtelijk aangeschoten aan tafel schuiven doet je verstijven. Vervolgens verhuizen we naar Afrika waar Milking the Rhino van David E. Simpson op een soms bijna genante wijze, in prachtig geschoten beelden, de postkoloniale wereld schetst waarin de lokale bevolking een balans probeert te vinden tussen het op hun wenken bedienen van de westerse toeristen en het behoud van de eigen leefcultuur en de natuurlijke omgeving. Via Burma VJ Reporting from a Closed Country van Anders Ǿstergaard, de met zichtbaar westers geld geproduceerde documentaire die op een bijna anatomische wijze de door monniken geleide opstand tegen de Birmese dictatuur in 2007 in kaart brengt, belanden we uiteindelijk in Solo van David Michold en Jen Peedom. In een kajak, dobberend tussen Australië en Nieuw-Zeeland, doet de Australische avonturier Andrew McAuley een gooi naar het moderne heldendom. Hij wil de annalen ingaan als de man die eigenhandig van Australië naar Nieuw-Zeeland heeft weten te peddelen. Gedreven door de mogelijke roem, maar vooral de adrenalineverslaving laat de held uiteindelijk het leven en een vrouw met kind achter. Het absurde aan het hele verhaal in deze enigszins als een National Geographic aandoende documentaire is dat nergens de vraag wordt gesteld naar de legitimiteit van zon bewuste poging tot zelfmoord, met alle gevolgen voor de nabestaanden van dien. De extremiteit van het gegeven lijkt door de filmmakers te worden verheerlijkt. Deze laatste film is voor mij dan ook duidelijk de hekkensluiter van de veelheid aan films - en genres - waar je als bezoeker op getrakteerd wordt.
Enkele jaren geleden zei festivaldirectrice Ally Derks niet te begrijpen dat er weinig tot geen politieke onderzoeksdocumentaires in Nederland worden gemaakt of in ieder geval het festival bereiken. Het is echter maar de vraag of een retrospectief van Frans Bromet daar een serieus antwoord op moet vormen. Misschien beleven wij onze premières liever in de vorm van scoops bij Nova en lijken de Nederlandse burenruzies mijlen ver af te staan van bijvoorbeeld het doodschieten van buitenlandse journalist door de Birmese Junta, toch vormen ze tezamen het beeld van onze wereld, de werkelijkheid anno nu, de realiteit van deze dag. Het IDFA biedt een unieke kans een kijkje te nemen in de wereld buiten de krantenkoppen en het achtuurjournaal om. De informatie en beelden komen meestal direct en ongecensureerd uit de bronnen zelf. Ook al gaat de ietwat provocerende oproep Geniet van de Armoede uit de titel van de openingsfilm (Episode 3 - Enjoy Poverty) van de Nederlandse kunstenaar-filmmaker Renzo Martens mij als motto enigszins te ver, ik was, ben en blijf op dit festival graag van de partij.
Het IDFA duurt van 20 t/m 30 november en is geconcentreerd tussen de Munt en het Rembrandtplein te Amsterdam. Meer informatie op www.idfa.nl.
