De getallen lopen wat uiteen, maar geschat wordt dat wereldwijd een kleine veertig miljoen mensen Dan Browns sjiek aangeklede puzzelthriller The Da Vinci Code heeft aangeschaft. Het leverde niet alleen een nieuwe leesgolf op, waarbij allerlei auteurs op Browns succes meeliftten en soortgelijke romans publiceerden waarin al dan niet religieuze geheimen de geschiedenis zoals we die kennen omver kegelden, maar ook een protestgolf. The Da Vinci Code beheerste het publieke debat zoals boeken dat tegenwoordig nog maar zelden doen. Het is goed deze feiten nog eens op een rijtje te zetten, want na het zien van de verfilming dient de pijnlijke vraag zich aan waarom de bestseller ook alweer zon hype veroorzaakte.
Niet dat regisseur Ron Howard en scenarist Akiva Goldsman er de angel uit hebben getrokken, ze zijn de bron juist braaf trouw gebleven waarbij begonnen wordt met een lezing over symboliek van professor Langdon en geëindigd bij de bizarre ontknoping in een kapel in Schotland. De naam van deze Langdon wordt gevonden naast het lijk van Louvre-conservator Saunière die een rits aan raadsels achterlaat, die naar de dader leiden. Ook aanwezig is Saunières kleindochter Sophie Neveu die al snel met de professor op de vlucht slaat als hij van de moord verdacht wordt. Gaandeweg komen ze via verdere woordspelletjes, puzzeldoosjes en inderdaad de eeuwenoude werken van Da Vinci erachter wat haar grootvader wilde vertellen. Het geheim in kwestie zet meerdere personen en organisaties op actief, waaronder Opus Dei, een streng conservatieve, katholieke groepering.
Geen personage of locatie wordt gepasseerd bij de filmbewerking. Het Louvre, de kerken en kathedralen zijn fraai vastgelegd door cameraman Salvatore Totino. Jammer genoeg heeft ook de monnik Silas de overstap naar het witte doek gemaakt. Op schrift was het al merkwaardig dat uitgerekend een ruim twee meter lange albino in gewaad een onopvallende kruistocht voerde, maar in het lichaam van acteur Paul Bettanny is hij helemaal een karikatuur geworden. Even spijtig is het te vermelden dat het Tom Hanks en Audrey Tautou als voortvluchtig duo nogal aan charisma ontbreekt. Ze zijn erg flets uitgevallen en vallen weg tegen de wel degelijk sterke optredens van Jean Reno, Alfred Molina en in het bijzonder Ian McKellen die dan ook het meest kleurrijke figuur voor zijn rekening mag nemen. Sir Leigh Teabing, de decadente graalexpert, is een soort Gandalf the Grey die een wijntje teveel heeft gedronken.
Maar waar je iedereen op straat over hoorde praten en wat The Da Vinci Code tot een fenomeen heeft gemaakt is niet zozeer het pageturn-karakter van het boek als wel de beweringen die worden gedaan over de waarheid achter het complete christelijke geloof. Leonardo Da Vinci zou het ons lang geleden, als grootmeester van de zogenaamde Priorij van Sion, al hebben willen vertellen middels zijn meesterwerken. Hoe de cruciale rol van de vrouw langzamerhand door de kerk werd ingedamd, dat Christus gewoon een sterfelijk wezen was en bovendien getrouwd, hoe er nog steeds afstammelingen van zijn lijn rondlopen. De grootste dekmantel uit de geschiedenis, noemt Teabing het. Als het allemaal waar zou zijn, zouden kerkelijke instanties bewijzen van het ontbreken van spiritualiteit in de doofpot hebben gestopt om macht te kunnen verwerven.
Het gaf en geeft nog steeds aanleiding tot verhitte discussies. Dan Brown zelf zegt op zijn eigen website dat we het allemaal vooral niet te serieus moeten nemen. Toch verschenen alleen al op Discovery Channel meerdere documentaires die ernstige pogingen ondernamen de beweringen uit de roman onderuit te halen. Kerkelijke instanties reageren soms krampachtig. Een Nederlandse priester verwoordde het laatst in het actualiteitenprogramma Twee Vandaag op de volgende wijze: het is net als Spielbergs Jurassic Park, het wordt allemaal zeer aannemelijk gemaakt, maar het blijven gewoon verzinsels. Werkelijkheid of niet, ze vormen het aanstekelijke hart van Browns schrijven. Amusant waren de talloze voorbeelden die Langdon aan Sophie gaf over symboliek in de kunst die hierop wijst. In boekvorm is daar ruimte voor, maar dat allemaal visualiseren (of uit laten spreken) werkt niet. De film is behoorlijk praterig uitgevallen. De boeiende theorieën zijn nu gefilterd en komen razendsnel voorbij waardoor degenen die het niet gelezen hebben de draad snel kwijt zullen raken. Het klinkt flauw, maar een boek kun je even wegleggen.
Howard en Goldsman moesten zich concentreren op de plot en leggen daarmee, onbewust, de zwakte van de bestseller bloot. Ze hebben de kans laten liggen dat in positieve zin om te buigen door bijvoorbeeld met meer gepeperde dialogen aan te komen, de helden meer kleur te geven en het lef te tonen bepaalde passages aan te passen. Bovendien lijken ze zich de commotie rond de opnames toch te hebben aangetrokken. Op ieder gevoelig statement reageert Langdon met: het is slechts een theorie en eindigt de professor met een monoloog over de noodzaak van religie. Geloof waar je in wilt geloven.
