De Italiaanse regisseur Roberto Minervini heeft zijn sporen verdiend met documentaires. Dat is duidelijk te zien aan zijn oorlogsfilm The Damned die aanvoelt als non-fictie. De filosofische, ijle, zweverige en ondramatische aanpak doet denken aan de stijl van Terrence Malick, maar mist de poëtische kracht van de meester.
Anno 1862, de Amerikaanse Burgeroorlog gaat zijn tweede jaar in. Een groep Blauwbloezen van de Unie trekt het westen in om het wilde, onontgonnen gebied te verkennen. Er zijn nog weinig blanke Amerikanen geweest, maar misschien treffen ze er wel soldaten van de Confederatie aan. Het gezelschap bestaat uit piepjonge rekruten en oudere, geharde kerels. Een ding hebben ze gemeen: ze weten totaal niet wat hen te wachten staat.
Dat geldt ook voor de toeschouwers. The Damned is geen conventionele oorlogsfilm, maar een onverbloemde arthouseprent die bewust alle clichés vermijdt. Er zijn geen duidelijke hoofdpersonages, de antagonist manifesteert zich vooral in de psyche van de soldaten en gevechten zijn nauwelijks te zien. De mannen praten over hun verwachtingen en waarom ze als vrijwilliger mee zijn gegaan, niet over wat ze op korte termijn zullen doen. Dat is begrijpelijk: er gebeurt niets in hun leven als soldaat.
Er is wel het besef dat ze plots aangevallen kunnen worden, maar dat conflict laat eindeloos op zich wachten. Hun belangrijkste gevecht is mentaal, tegen de verveling en tegen de meedogenloze en eindeloze woestenij. Minervini heeft waarschijnlijk gelijk dat er in oorlogstijd perioden van stagnatie zijn en dat dat soldaten tot waanzin drijft. Wanneer er dan toch op hen geschoten wordt, slaan ze op tilt van de angst. De toeschouwer krijgt niets te zien, behalve wat geknal en rookwolkjes.
De vraag rijst waarom The Damned achtentachtig minuten nodig heeft. Het lijkt veel langer omdat het geheel te eentonig en mager is om te beklijven. The Thin Red Line van Malick duurde bijna drie uur, maar had het innoverende camerawerk van John Toll, de briljante soundtrack van Hans Zimmer en diverse indringende sequenties. Stanley Kubricks Full Metal Jacket, een andere onconventionele oorlogsfilm, analyseerde scherp hoe het leger soldaten leert hun vrouwelijke zijde te elimineren. En daarnaast nog allerlei andere verdiepende lagen.
The Damned gaat enkel over verveling en ontreddering. Minervini kiest bewust voor het achterwege laten van potentieel interessante historische context en dat is zijn goed recht. Hij wilde een ingetogen, afstandelijk antidrama waar toeschouwers intellectueel op kunnen reflecteren. Dat is redelijk gelukt, maar net zoals bij de soldaten slaat de verveling na een uurtje wel toe.
