De derde Downton Abbey-film, het definitieve sluitstuk van de reeks, is niet strikt noodzakelijk. Met A New Era leek alles al verteld; het afscheid van Maggie Smith' onvergetelijke Violet Crawley voelde als de finale. The Grand Finale is aan haar opgedragen, maar haar aanwezigheid blijkt onmisbaar voor een volledig bevredigende ervaring. Toch zullen fans zich niet bekocht voelen, want ook dit deel biedt smaakvol entertainment dat de Britten op nostalgische wijze doet terugverlangen naar die zogenaamd beschaafde, geordende en overzichtelijke tijd.
Het verhaal speelt in 1930, twee jaar na A New Era. Het zijn moeilijke tijden voor Downton Abbey in Yorkshire en de Britse aristocratie, die hebben te lijden onder de beurskrach en niet weten wat ze aan moeten met het opkomende fascisme. Gewone mensen worden mondiger en cinema verdringt het theater als amusementsvorm. Toch houden 'upstairs' en 'downstairs' vast aan de status quo: meesters en dienaars blijven geloven in onveranderlijke sociale verhoudingen.
De film draait hoofdzakelijk om de echtscheiding van Lady Mary Crawley, die haar tot persona non grata maakt. Op een feest wordt ze bijna de deur uitgetrapt, omdat de aanwezige koninklijke gasten niet met een gescheiden vrouw in verband mogen worden gebracht. De breuk werpt ook een schaduw over de toekomst van Downton Abbey: Robert Crawley begint te twijfelen of het verstandig is om de fakkel nu al aan zijn dochter over te verdragen.
Intussen ontdekt Cora Crawley dat een deel van haar Amerikaans fortuin verloren is gegaan bij de beurscrash. Medeverantwoordelijk hiervoor is haar broer Harold die de belegger Gus Sambrook had binnengehaald. Deze dringt nu aan om het resterende vermogen van Cora te investeren om het verlies te compenseren. Cora vertrouwt Gus niet, maar Mary vindt hem best wel charmant.
A New Era bevatte een geslaagde mix van komedie en emotioneel drama, opgehangen aan de opkomst van de sprekende cinema en de laatste levensdagen van Lady Violet Crawley. Het centrale conflict in The Grand Finale voelt echter te mager voor een film die zichzelf presenteert als de 'grand finale'. Er lagen veel interessantere thema's voor het oprapen, zoals de verhouding tussen adel en fascisme, de opkomst van het communisme of de teloorgang van het Britse rijk. Het concept van Downton Abbey verbiedt echter te zware onderwerpen.
Julian Fellowes, een begenadigd scenarist, weet het magere uitgangspunt toch naar een acceptabel niveau op te krikken. Een geweldige vondst is het opvoeren van de legendarische artiest Noël Coward, die inspiratie haalt uit Mary's scheiding. Via hem en het personage van Dominic West wordt ook homoseksualiteit aangestipt, zij het uiterst voorzichtig. Waar homo zijn in de echte jaren dertig riskant kon zijn, blijft het in de wereld van Downton Abbey beperkt tot wat schuchtere verontwaardiging.
The Grand Finale opent met een 'grand finale' op de planken, maar eindigt zonder vuurwerk of grandeur. De personages blijven hangen in versleten ideeën en berusten in het nieuwe tijdperk. De nadruk ligt dit keer veel sterker op 'upstairs' dan op 'downstairs'. Het personeel van butlers, meiden, kokkinnen en chauffeurs fungeert vooral als meelevend commentaar op de misère van hun meesters. Alleen Simon Russell Beale springt eruit als de heerlijk opgeblazen aartsconservatief die in aanvaring komt met het organiserend comité van het jaarfeest.
In tegenstelling tot A New Era zijn de komische momenten dun bezaaid. De humor kan niet tippen aan de hilarische situaties die ontstonden tijdens de filmopnames op het landgoed. Heimwee overheerst, zeker door het gemis van Maggie Smith, het boegbeeld van de serie. Downton Abbey: The Grand Finale voelt daardoor als een aflevering waarin een fundamenteel element ontbreekt, vergelijkbaar met The Godfather Part III zonder Robert Duvall of The Bourne Legacy zonder Matt Damon.
Toch hoeven de fans zich geen zorgen te maken. Dankzij de geweldige acteurs en geslepen dialogen laat de film zich nog altijd vlot bekijken, ook al is de ondertoon opnieuw doordrongen van Fellowes' conservatieve wereldbeeld en pro-Brexit-inborst. In de laatste scènes van dit utopisch sprookje mag de toeschouwer met vochtige ogen afscheid nemen van die geïdealiseerde Britse samenleving waarin superieure meesters en volgzame knechten ogenschijnlijk in harmonie samenleven. Karl Marx zou zich doodlachen.
