Dat Moonlight er vorig weekend met de Oscar voor beste film vandoor ging, kwam voor velen als een verrassing. Uiteraard was er het genante gebeuren rondom de uitreiking van de prijs, maar ook op papier is dit een ongebruikelijke winnaar. Ingetogen indie-drama's over zwarte jongeren uit achterstandswijken die stoeien met hun identiteit winnen doorgaans geen Oscars. Die prijzen gaan normaal gesproken naar liefdevolle eerbetonen aan klassieke Hollywoodmusicals die tegen de achtergrond van de entertainmentindustrie uitdragen dat het mogelijk is je dromen te verwezenlijken. Dat Moonlight als winnaar uit de (juiste) envelop kwam, zou iets te maken kunnen hebben met de controverse over het gebrek aan etnische diversiteit bij de vorige twee Oscar-edities. Vanuit dat oogpunt is deze winst nog steeds opvallend gezien de concurrentie. Er waren namelijk twee andere 'zwarte films' in de race die gebruikelijkere winnaars zouden zijn geweest.
Zo was er de toneelbewerking Fences, geregisseerd door Denzel Washington, een zwarte acteur met een haast iconische status die in het verleden al vaker in de prijzen is gevallen. Maar misschien nog wel voor de hand liggender was Hidden Figures dat leunt op drie sterke vrouwenrollen en gebaseerd is op ware gebeurtenissen. De film koppelt één van de meest inspirerende periodes in de recente Amerikaanse geschiedenis aan een systematisch onrecht waarmee de geschiedenis sindsdien stevig heeft afgerekend. De aanwezigheid van al deze smeuïge ingrediënten betekent natuurlijk niet dat Hidden Figures per definitie een betere of slechtere film is dan Moonlight, maar dit is wel onmiskenbaar het type film dat vaak moeiteloos de aandacht van de Academy trekt. Misschien is het daarom wel goed dat geen van de drie Oscarnominaties is verzilverd. De film is namelijk te sterk om de boeken in te moeten gaan als 'de veilige zwarte Oscarfilm'.
Hidden Figures speelt zich af in de vroege jaren zestig, een tijd die in de Verenigde Staten gekenmerkt werd door een groot optimisme. Het land zou immers pas later in het decennium geconfronteerd worden met twee dode Kennedy's, de moord op Martin Luther King en een escalerende Vietnamoorlog. De burgerrechtenbeweging was op dat moment al wel actief, maar nog niet tot volle wasdom gekomen en aldus leken de grote Amerikaanse uitdagingen vooral extern van aard: Rusland was de vijand en de Koude Oorlog zou worden besloten in de ruimte. Ten tijde van de film is een man op de maan nog pure toekomstmuziek en heeft NASA er al een hele kluif aan om een astronaut in een baan rond de aarde te brengen. Om dat te bereiken, worden de beste wiskundigen van het land gerekruteerd. Ongeacht geslacht of huidskleur.
Centraal staan de zwarte vrouwen Katherine G. Johnson, Dorothy Vaughn en Mary Jackson, die dankzij hun bijzonder sterke wiskundeknobbel voor NASA werken als computers; een term die toen nog betrekking had op mensen in plaats van machines (de ondertiteling vertaalt het woord consequent als 'rekenaars'). De rassenscheiding zit echter nog diep in de Amerikaanse maatschappij verankerd, waardoor iedere poging om hogerop te komen steevast de kop wordt ingedrukt, ondanks hun kennis of inzet. Ze zullen alle drie dus nog harder hun best moeten doen om aan te tonen dat ze onmisbaar zijn voor het winnen van de Space Race. Aangezien de vrouwen sterk worden neergezet door Taraji P. Henson, Octavia Spencer en Janelle Monáe (die na haar rolletje in Moonlight opnieuw laat zien als actrice heel wat in huis te hebben) zal de kijker daarvan waarschijnlijk snel genoeg overtuigd zijn.
Hidden Figures legt haarfijn bloot dat geïnstitutionaliseerd racisme niet louter iets is van ongeschoolde rednecks, maar dat ook de knappe koppen zich er (onbedoeld) schuldig aan maken. Dit uit zich in kleine alledaagse zaken zoals een aparte koffiepot voor kleurlingen (zelfs al is er daarvan maar één op de afdeling) en gesegregeerde toiletten. De zinloosheid van deze als conventies vermomde pesterijtjes blijkt wanneer een van de zwarte dames na veel aandringen inzage krijgt in wetenschappelijke rapporten, maar daarvan een groot deel met een stift onleesbaar is gemaakt. Het vergt geen wiskundewonder om uit te vinden dat de teksten gewoon te lezen zijn wanneer het papier tegen het licht wordt gehouden. Dergelijke boerenslimheid is eigenlijk beneden haar niveau, maar het laat wel mooi zien dat intelligentie zich niet laat onderdrukken en dat dit soort beperkingen feitelijk niets anders zijn dan onnodig tijdrovende hindernissen.
Het is dit contrast van letterlijk grensverleggend wetenschappelijk werk met de obstakels van achterhaalde ideologieën dat Hidden Figures boeiend maakt. De meest exemplarische scène is dan ook degene waarin projectleider Al Harrison (een rol van Kevin Costner die na JFK en Thirteen Days maar weer eens laat zien de meest geschikte Hollywoodacteur te zijn voor een typische Kennedy Era-man) uit frustratie een bordje van de muur slaat dat aanduidt voor welke huidskleur het daarachter gelegen toilet bedoeld is. Het is een typische scène uit een inspirerende Hollywoodfilm met Oscarpotentie, maar wel een die aangenaam speelt met de context: het is geen liefdevolle maar juist een agressieve daad waarmee sociale vooruitgang wordt geboekt, zodat de wetenschap vorderingen kan maken. Het pleidooi is helder: gelijkheid betekent ook gewoon het mogen benutten van potentie, ambitie, kennis en vaardigheden zonder onnodige hindernissen. Een les die vandaag de dag helaas nog steeds relevant is.
