Regie: Roger Ross Williams | Speelduur: 91 minuten | Jaar: 2023

Het project van professor Ibram X. Kendi is duidelijk: het aankaarten van systematisch racisme in de Verenigde Staten. Eerst lukte hem dat met een bestseller; nu verschijnt hij zelf ten tonele in de verfilming daarvan, het gelijknamige Stamped from the Beginning. Gewapend met confronterende feiten onthult hij daarin, bijgestaan door meerdere collega's, hoe racisme het hart vormt van de Amerikaanse geschiedenis, en hoe dit trauma nog steeds doorsijpelt in het heden.

Aan het hoofd van de documentaire staat regisseur Roger Ross Williams, die de eerste Afro-Amerikaanse man was die een Academy Award op zijn naam kon zetten. In verschillende van zijn werken komt hij op voor de rechten van Afro-Amerikaanse mensen, waarvan Stamped from the Beginning een klassiek voorbeeld vormt. Op aangrijpende wijze brengt hij enkele van de meest uitgesproken zwarte geleerden van de VS aan het woord, die haarfijn de mythe ontleden van zwarte inferioriteit binnen het land.

De maatschappelijke verkettering van Afro-Amerikaanse mensen is volgens de sprekers te danken aan de racistische verhalen, die generatieslang zijn blijven circuleren door de VS. Van de menselijke trekjes van King Kong tot de rijkheid aan witte Disney-prinsesjes, in alle hoeken en gaten van het Amerikaanse mediasysteem is de racistische grondslag te herkennen die het onderscheid tussen zwart en wit blijft benadrukken. De knappe regie van Williams weet er steeds voor te zorgen dat de misstanden van het heden, verbeeld via racistische uitingen op televisie en sociale media, behapbaar wordt gekoppeld aan een lange geschiedenis van onrecht.

Aan de hand van opzwepende montages, begeleid door hiphopmuziek, worden de twee kanten van culturele narratieven getoond: enerzijds het stereotiepe vooroordeel dat door de Amerikaanse cultuur zwerft, anderzijds de pijnlijke consequenties die deze aannames teweegbrengen. In verschillende tijdsperiodes zijn deze racistische ideeën te herkennen, veelal gerieflijk vergeten in de huidige tijd. De sprekers zijn er dan ook niet vies van deze geromantiseerde beelden van het verleden door het slijk te halen. Zelfs Amerikaanse presidenten worden niet ontzien wegens hun deeltijdbaan als grootslavenhouder. Zo herschrijft de documentaire de Amerikaanse geschiedenis zonder ditmaal de wrede hoofdstukken over te slaan.

De toon van Stamped from the Beginning blijft constant alarmerend en activerend, met woede en verdriet als leidende emoties. Keer op keer wordt de kijker met de neus op de harde feiten gedrukt, zonder een kans om weg te kijken. Deze drammerige retoriek begint op den duur haast de boodschap te overstemmen, wat de geanimeerde portretten van activisten uit het verleden een verademing maakt. Het aangrijpende levensverhaal van bijvoorbeeld schrijfster Harriet Jacobs, die zeven jaar moest onderduiken voor haar meester in een kruipruimte, toont aan hoe lonend het kan zijn om de geschiedenis voor zichzelf te laten spreken.

Stamped from the Beginning is te zien op Netflix.