Als deze week de voorbode vormt voor wat ons het komende filmjaar te wachten staat, wordt het geen vrolijke boel. Het deprimerende liefdesdrama Norwegian Wood was al geen lichte kost, net als het afsluitende deel in de Saw-reeks, maar die films vallen in het niet bij het verwoestende Black Venus (originele titel: Vénus Noire). Honderdzestig minuten lang neemt regisseur Abdel Kechiche de kijker mee in het leven van de Zuid-Afrikaanse Sarah Baartman, een vrouw die jarenlang is uitgebuit door haar omgeving en er uiteindelijk dood bij neerviel.
Saartjie Baartman (1790-1815) werd geboren in de Zuid-Afrikaanse Oost-Kaap en behoorde tot de stam van de Khoikhoi, die in de volksmond bekend stonden als de Hottentotten, nu een zeer offensieve term. In Zuid-Afrika werkte ze als slaaf voor het gezin van Hendrick Caezar, die haar in 1810 meenam naar Londen om geld te verdienen aan haar imponerende verschijning. Saartjie werd als een circusact tentoongesteld aan het publiek en moest acteren alsof ze een wild beest was om het blanke, sensatiezoekende publiek te amuseren. De vernederingen die ze moest doormaken namen steeds ergere vormen aan, tot ze aan het eind van haar leven werkelijk alle waardigheid had verloren.
De aanpak die Abdel Kechiche in La Graine et le Mulet toepaste, met dynamische cameravoering dicht op de huid van de personages en lang uitgesponnen scènes, krijgt een vervolg in Black Venus. Zo vanzelfsprekend is dat niet, omdat historische films vaak kiezen voor een meer afstandelijke stijl en veel aandacht schenken aan de periode waarin het verhaal zich afspeelt. Voor Kechiche maakt het echter weinig uit in welke tijdsperiode hij zich bevindt, zijn intense aanpak blijft hetzelfde.
Die werkwijze zorgt er wel voor dat het als kijker geen pretje is Black Venus te ondergaan. De mensonterende omstandigheden die Saartjie moet ondergaan worden op een dermate confronterende wijze in beeld gebracht dat je regelmatig de drang hebt weg te kijken, zeker omdat Kechiche je zelden de tijd geeft rustig te ademen. Wie echter bereid is zich over te geven aan de film en mee te gaan met het verhaal van Saartjie, staat een unieke filmervaring te wachten die op mij een bijna lichamelijk effect had.
Daar komt bij dat Kechiche themas aansnijdt die vandaag de dag nog steeds actueel zijn. De verwondering op de gezichten van de bezoekers als ze een vrouw zien die er zo anders uitziet dan zij (de Hottentotten stonden bekend om hun grote achterwerk en verlengde schaamlippen, iets wat Saartjie heel gewild maakte onder wetenschappers die haar lichaam voor de wetenschap wilden bewaren) doet bijvoorbeeld denken aan de wijze waarop we in de huidige tijd kijken naar buitenstaanders van wie we niets afweten. En ook de vermeende inferioriteit van het Afrikaanse continent, dat door de meeste personages in de film als feit wordt beschouwd, is iets wat in 2011 nog steeds niet tot het verleden behoort.
Dat soort thematische terzijdes leiden echter nooit de aandacht af van het ware onderwerp van deze film, Saartjie Baartman, met heel veel lef gespeeld door debutante Yahima Torres. Black Venus is haar verhaal, een verhaal van een vrouw die dacht in Europa kansen te vinden om zich te ontwikkelen als kunstenaar en als mens, maar uiteindelijk moest constateren dat niemand haar zag als een normale vrouw van vlees en bloed, maar meer als een freak die nooit een van hen kon zijn. Dat ze zich daar uiteindelijk bij neerlegt en alles over zich heen laat komen, is misschien nog wel schokkender dan alle heftige scènes in het begin van de film. Het is een verhaal dat, hoe pijnlijk om te aanschouwen het soms ook is, het verdient om gezien te worden.
