[header]Acteurs hebben een heel arsenaal aan wapens tot hun beschikking om hun publiek te veroveren. Maar het zijn de ogen die veruit het belangrijkste wapen vormen ...[/header]Acteurs hebben een heel arsenaal aan wapens tot hun beschikking om hun publiek te veroveren: aangeboren talent, een gecultiveerd uiterlijk en een portie charisma. Maar het zijn de ogen die veruit het belangrijkste wapen vormen. Een groot acteur speelt met zijn ogen. Daar, in de spiegel van de ziel, woeden emoties die niet te verwoorden zijn.

Neem nu Clint Eastwood, die ondersteund door klankenexpert Morricone slechts met zijn ogen hoeft te knijpen om een uniek karakter neer te zetten. Audrey Tautou bedient zich van een tegenovergestelde techniek die al even effectief is: met haar grote ronde ogen laat ze niemand onberoerd en één oogopslag is genoeg om in ieder geval het mannelijke gedeelte van het publiek te doen smelten.

Dat brengt me tot het volgende. Het acteursgilde is grofweg onder te verdelen in ‘kijkers’ en ‘knijpers’. Beide kampen herbergen toppers en prutsers. Toch durf ik te stellen dat het met name de knijpers zijn die de ogen sluiten voor hun eigen gebrek aan talent. De houterige Keanu Reeves, de vals grijnzende Tom Cruise en grijze muis Richard Gere – het zijn zomaar drie opvallende vertegenwoordigers van deze stroming. Hoewel het uiterlijk ze meezit, kan geen van allen aanspraak maken op ook maar een greintje écht acteertalent. Zodra ze in een rol belanden die veelzijdigheid van ze vereist, zoeken ze hun toevlucht in kundig geknijp om zo hun gebrek aan talent te maskeren.

Nee, dan zijn het toch de kijkers waar ik meer bewondering voor heb. Het zijn de Jack Nicholsons, Toshirô Mifunes en Audrey Hepburns van deze wereld, die hun indringende ogen laten spreken zoals geen knijper ooit zou kunnen. Zou Jacks ‘Heeere’s Johnny!’ een klassieke quote zijn geworden zonder die wijd opengesperde ogen? Zouden Kurosawa’s samuraifilms net zo geliefd zijn zonder Mifune’s vlammende blik? Zou Audrey net zo charmant en innemend zijn als ze door kiertjes had gekeken? Ik betwijfel het.

Begrijp me niet verkeerd. Het kan nu lijken alsof ik knijpen een minder belangrijkere techniek vindt. Dat is niet waar. Voor een getalenteerd acteur zijn kijken en knijpen slechts onderdeel van zijn machtige mimiekbagage.

Opvallend is overigens dat de vrouwen voor het overgrote deel exponenten blijken te zijn van het kijkerskamp. Ingegeven door rimpelangst – knijpen leidt uiteindelijk tot rimpels – proberen ze het onvermijdelijke bezoekje aan de plastische chirurg zo lang mogelijk uit te stellen. En dat terwijl knijpen zo ongelooflijk sexy kan zijn. Hét sekssymbool van het witte doek, Marilyn Monroe, heeft veel aan een opwaaiend jurkje en haar twee andere talenten te danken. Toch is het de zwoele blik vanonder die inktzwarte wimpers die haar onweerstaanbaar maakt.

Kijken of knijpen. Het is net als met naakt: het moet functioneel zijn.