Recensie

Unwanted (2017)

Kosovaars/Nederlands drama stelt de vraag: is oorlog ooit voorbij voor degenen die het meemaken?

in Recensies
Leestijd: 2 min 33 sec
Regie: Edon Rizvanolli | Cast: Adriana Matoshi (Zana), Jason de Ridder (Alban), Niki Verkaar (Ana), e.a. | Speelduur: 85 minuten | Jaar: 2017

"De oorlog is voorbij," zegt een Serviër tegen de Kosovaarse Zana. Maar voor haar is de oorlog nog lang niet voorbij. De vraag is of die ooit voorbij zal zijn. Haar oorlogswonden zitten al jarenlang heel diep van binnen. Oorlog en het geweld dat mensen daarin aangedaan wordt, kunnen een leven lang impact hebben. En zelfs van generatie op generatie overgedragen worden.

Zana woont sinds de oorlog in Kosovo in Nederland, maar als ze hoort dat haar zoon Alban een Servisch vriendinnetje krijgt, brengt dat alle oude trauma's weer naar boven. Dus verbiedt ze subiet dat de twee met elkaar omgaan, maar ze kan aan haar zoon niet direct uitleggen waarom. Daarvoor is wat haar is overkomen te erg, daar heeft ze meer tijd voor nodig. Ondertussen zet de in Nederland opgegroeide, opstandige tiener Alban zijn relatie met de Servische Ana natuurlijk gewoon in het geheim voort.

Het plots overlijden van oma brengt moeder en zoon weer terug in het Kosovaarse dorp waar ze vandaan komt. Daar blijkt wat haar overkomen is (of wat ze volgens familieleden 'gedaan heeft') zo erg, dat ze wordt gemeden. Noch bij familie noch bij oude vrienden krijgt ze onderdak, wat geheel indruist tegen Albanese normen en waarden rondom gastvrijheid (Albanezen vormen de meerderheid van de bevolking van Kosovo en kwamen tijdens de oorlog in opstand tegen de Serven). De schaamte en de daaruit voortvloeiende gevoelens regeren en niemand praat over het waarom.

Alban snapt er niks van, hoewel hij dit stilzwijgen wel kent. Dat draagt hij al zijn hele jonge leven met zich mee, wat hem ook vrij agressief maakt - hij lokt vaak vechtpartijen uit. Totdat aan het eind van de film zijn moeder vertelt wat haar in de oorlog is overkomen en waarom ze niet wil dat hij verder gaat met Ana. Dit wordt verteld via een gruwelijke flashback, de enige in de film. Een vreemde keuze, juist omdat tot dan toe juist zoveel ongezien wordt gelaten.

Eerdere scènes worden juist vroegtijdig of meteen na het dramatische moment afgekapt. Wanneer Alban zijn moeder bijvoorbeeld voor het eerst over Ana vertelt en haar afkomst vermeldt, zegt zij dat hij niet meer met haar mag omgaan. Na die uitspraak wordt meteen naar de volgende scène gesneden. Verder zien we niks van hun gesprek, zelfs niet dat zij weigert meer uit te leggen of haar zoon afkapt.

Doordat deze montagetechniek vaak wordt toegepast, krijgt Unwanted een wat schokkerig karakter, alsof het in korte horten en stoten wordt verteld. Aan de ene kant wordt het drama zo tot de essentie teruggebracht, aan de andere kant krijgen scènes hierdoor weinig ruimte om te ademen. Daardoor voelt die vreselijke flashback aan het eind heel lang aan en wordt het leed opeens breed uitgesmeerd. De combinatie kan een allegorie zijn voor hoe die ene avond Zana's leven voorgoed veranderde, bepaalde en verstikte. Maar het voelt vooral vreemd en ietwat sensatiebelust aan. Een ongemakkelijke noot om op te eindigen.